Uit Rode Nest lezerspanel is gebleken dat veel leden zich zorgen maken over de democratie binnen de partij

Partij deed tien jaar onvoldoende met rapport Noten
Het Rode Nest is al langere tijd bezorgd over het afschaffen van de mogelijkheid om binnen de PvdA goed te debatteren over belangrijke onderwerpen voor de partij en voor de leden. Ook blijkt dat er weinig of geen voortgang zit in de ontwikkeling van de ledendemocratie. En dat 10 jaar na het verschijnen van het rapport van de commissie Noten “Tussen Leden en Leiders” over de noodzaak van permanente vernieuwing van de partijdemocratie!
In het voorjaar van 2024 nam het Rode Nest het initiatief tot een debat hierover binnen de partij. Om dat vorm te geven heeft het Rode Nest onder de lezers van de nieuwsbrief een Rode Nest panel gehouden. De uitkomsten hiervan lichten we in dit artikel toe.

Leden willen invloed op de besluitvorming over belangrijke onderwerpen

Destijds heeft het  Rode Nest zich de verplichting opgelegd de ontwikkelingen van het rapport Tussen Leden en Leiders binnen de partij te blijven volgen, evenals de resolutie die het congres over dit rapport heeft aangenomen. De uitgangspunten en doelstellingen van het rapport en van de resolutie zijn aanleiding geweest om het Rode Nest op te richten met het doel de uitvoering van deze doelstellingen te bevorderen.

Nu, tien jaar na het verschijnen van het  rapport van de commissie Noten, is het hoog tijd om de balans op te maken. De belangrijkste vraag hierbij is in hoeverre de leden zich nog actief betrokken voelen bij de ontwikkelingen op het gebied van ledendemocratie binnen de PvdA. Het lopende proces van nauwere samenwerking en mogelijke fusie met GroenLinks biedt hiervoor een goede aanleiding.

Het Rode Nest heeft daarom onder de lezers van haar nieuwsbrief een lezerspanel gehouden. Dit panel bevatte vragen over de PvdA als democratische ledenpartij, over de samenwerking met GroenLinks en over de bestaansredenen van de PvdA.
Over de uitkomsten van dat lezerspanel maken we geen standaard rapportage en wel om de volgende redenen:

• Achteraf bleken niet alle vragen zorgvuldig genoeg geformuleerd, waardoor de antwoorden niet altijd even betrouwbaar en zinvol waren. Dat trekt het Rode Nest zich aan.
• Het panel werd gehouden onder de lezers van onze nieuwsbrief en dat is geen aselecte steekproef en dat maakt dat we voorzichtig moeten zijn met conclusies trekken naar aanleiding van de uitkomsten.
• Tevens moeten we ons realiseren dat de lezers van onze nieuwsbrief een bovengemiddelde interesse hebben in de interne democratie en andere zaken binnen de PvdA.
• Het aantal respondenten is beperkt (220).

Toch biedt de uitkomst van het panel een waardevol inzicht en niet te negeren indicaties. Vanwege het belang daarvan en als dank aan de respondenten die het panel hebben ingevuld willen wij hieraan toch aandacht besteden. Niet in de vorm van een rapportage van de uitkomsten per vraag, maar in de vorm van een samenvattende beschouwing van de uitkomst van het panel.

Leden voelen zich niet gehoord

Zoals gebruikelijk bij panels (wij besteden daar in de nieuwsbrief en op de website vaak aandacht aan) zijn de antwoorden op de open vragen het meest inzicht gevend. Zo blijkt heel duidelijk dat er veel soorten leden zijn: tientjes-leden (leden die de partij steunen met hun contributie), betrokken leden, actieve leden en zeer betrokken leden. Ieder soort lid heeft zijn eigen doel en taakopvatting, maar welke dat zijn wordt niet duidelijk.

Veel leden maken zich zorgen over de staat waarin de interne democratie verkeert. Daarbij is het echt opvallend dat flink wat leden zich niet goed gehoord voelen en eigenlijk schreeuwen om aandacht. Zij  hebben niet het gevoel dat ze erbij horen. Deze leden zijn dringend op zoek naar gezamenlijkheid, maar ook naar de mogelijkheid om hun mening te geven in plaats van in te spreken of te klankborden. Ze zoeken vooral naar betrokkenheid die leidt naar een eigen plek in de sociaaldemocratie.
De huidige top-down cultuur binnen de partij staat dit in de weg, waardoor men manipulatie en achterhouden van informatie (het is eenzijdig) ervaart. Dit levert veel frustratie op. Het leidt tot de perceptie van “schijndemocratie”. Veel leden voelen zich gebruikt als een stempelmachine zonder echte invloed. Er is kritiek op het gebrek aan werkelijke discussie en debat, waarbij inspraakmomenten vaak als manipulatief worden ervaren.

De behoefte van leden aan informatie en betrokkenheid is afhankelijk van het soort lid en zeer verschillend. Voor zover wij uit de antwoorden hebben kunnen opmaken zijn met name de betrokken en zeer betrokken leden ontevreden over de informatie en hun mogelijkheid tot betrokkenheid. De informatie en het betrokken worden vanuit de afdeling wordt positief beoordeeld, maar vanuit het gewest en de landelijk partij stukken minder. Dit verrast ons niet, want dit lieten eerdere ledenpanels ook zien.

Hardnekkige top-down cultuur

Er is een aanzienlijke behoefte aan betere communicatie en inclusievere besluitvormingsprocessen binnen de partij. Een significant aantal leden klaagt over het gebrek aan transparantie en open communicatie op alle niveaus van het bestuur. Men ervaart een grote afstand tussen het bestuur en de leden en men vindt dat belangrijke beslissingen worden genomen zonder voldoende input van de leden. De huidige inspraakmomenten zijn formeel van aard, zonder echte impact op de besluitvorming. Leden willen meer inspraak over belangrijke beslissingen.
Ook is er kritiek op de gepolijste en oppervlakkige aard van de berichten, die vaak ook worden gezien als eenzijdig en top-down. Velen zien dit als een van de belangrijkste oorzaken van de huidige ontevredenheid. Sommigen missen diepgaande discussies over o.m. meningsverschillen die binnen de partij leven. En er is onvrede over hoe beslissingen worden genomen; er wordt teveel voorbereid en voorgekookt. Dit leidt tot gevoelens van uitsluiting en frustratie. Er is een onmiskenbare roep om meer betrokkenheid van de top van de partij met de leden door middel van ledenvergaderingen en directe communicatie.

Er zijn leden die actief betrokken zijn bij hun lokale afdelingen en die deze betrokkenheid waarderen, maar er zijn ook respondenten die een gebrek aan zichtbaarheid en betrokkenheid van lokale raadsleden en bestuurders melden. Er is ook kritiek op de minimale activiteiten en het gebrek aan politieke discussie binnen lokale afdelingen.

Geef je mening hierover op 9 november

Over de samenwerking met GroenLinks spreken veel respondenten in het panel nadrukkelijk hun steun uit. Zij zien dit als een noodzakelijke stap om een sterk links blok te vormen tegen de opkomst van rechts populisme. Daar staan echter veel respondenten tegenover die kritisch zijn en zich niet voldoende betrokken of geïnformeerd voelen over deze samenwerking. Anderen zijn bezorgd over de manier waarop en het tempo waarin dit proces verloopt. Er zijn veel verschillende standpunten en zorgen over de koers van de partij en de mogelijke fusie met GroenLinks.

Sommigen benadrukken dat de partij haar historische waarden moet herontdekken en terugkeren naar haar oorsprong als arbeiderspartij. Anderen pleiten juist voor modernisering en het aanpassen aan de huidige maatschappelijke uitdagingen, inclusief een sterker groen profiel. Gewaarschuwd wordt tegen een blijven hangen in nostalgie en het ontkennen, of niet onderkennen van de tekenen des tijds. Ook variëren de meningen over hoe de PvdA haar identiteit moet behouden en tegelijkertijd moet samenwerken met GroenLinks om een sterker links blok te vormen. Een duidelijk eigen verhaal voor alle kiezers is een terugkerend thema in de reacties.

Het Rode Nest vindt deze uitkomsten van groot belang. Het wil zoeken naar een manier om de partijdemocratie te versterken. Een discussiebijeenkomst op 9 november a.s. biedt het lezers van de Nieuwsbrief en leden van de PvdA de gelegenheid hun mening hierover te geven. Elders leest u meer over deze bijeenkomst.

Hans Aertsen