Het Binnenhof kan wel een Samsom gebruiken

Kiza Magendane, 30 september 2022 (NRC)

Over Diederik Samsom, die tegenwoordig als topambtenaar aan de Europese Green Deal sleutelt, kun je de volgende twee nieuwe inzichten opdoen. Het eerste inzicht is dat hij in zijn huidige functie meer impact heeft dan ooit te voren. Dat stelde hij in een recent interview met De Rudi & Freddie Show. Zelfs zijn PvdA-partijleiderschap kan dus niet opboksen tegen zijn huidige positie als Europese technocraat.

Het tweede inzicht is dat Samsom geen spijt heeft van de snoeiharde bezuinigingen die de PvdA onder zijn leiding tijdens Rutte II doorvoerde. Dat bevestigde hij in What’s Left?, de confronterende documentaire van Johan Fretz en Juul Op den Kamp. Zelf denkt Samsom dat het hem vooral aan te rekenen valt dat hij de kiezer onvoldoende meenam in het beleid.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2012 voerde Samsom een campagne met wat hij ‘het eerlijke verhaal’ noemde. Dat hield in dat hij niets beloofde wat hij niet waar kon maken. In een recessie kon de kiezer van hem verwachten dat hij pijnlijke maatregelen zou doorvoeren. Het is een boodschap die zijn partij maar liefst 38 zetels opleverde, tegen de verwachtingen van vriend en vijand in.

Je kunt prima stellen dat Samsom bij de formatie van Rutte II te veel water bij de wijn deed, zoals uit What’s Left? blijkt. En ook dat hij een arrogante technocraat is die onvoldoende oog had voor sentimenten zowel binnen de samenleving als binnen zijn partij. Maar wat overeind blijft, is het feit dat Samsom een politicus was die zich bezighield met de politiek van de lange adem, zelfs als dat ten koste ging van zijn populariteit. Precies wat nu ontbreekt in Haagse beleidskringen.

Wie de Algemene Politieke Beschouwingen volgde kon zich niet aan de indruk onttrekken dat Haagse politici verslaafd zijn aan de politiek van de korte termijn. Ze wekten de indruk dat ze met een paar draaien aan de knoppen de acute zorgen van Nederlanders kunnen wegnemen. En dat is precies de reden waarom ik de geest van Samsom op het Binnenhof mis. Ik mis de geest van een politicus die zich zonder gêne opstelt als een goede rentmeester van de welvaartsstaat, ook als dat op korte termijn pijn doet.

Nederlanders zijn al een aantal jaren overgeleverd aan politici die met miljarden smijten om de vele crises te beheersen. Zo blijkt uit de Miljoenennota dat de Rijksbegroting tot en met 2027 met maar liefst 50 miljard stijgt. Op het oog lijkt het daadkrachtig, maar een goede rentmeester van de welvaartsstaat dient stil te staan bij de duurzaamheid en de doeltreffendheid van het beleid. Het Centraal Planbureau (CPB) oordeelde eerder dit jaar dat het kabinet-Rutte IV de rekening bij toekomstige generaties legt om zijn eenmalige miljardeninvesteringen te financieren. Bij de doeltreffendheid van deze miljardeninjectie kun je ook vraagtekens zetten. De Algemene Rekenkamer concludeerde al in mei, voor het derde jaar op rij, dat het financieel beheer van de Rijksoverheid niet op orde is.

De politiek van de korte termijn, waar hedendaagse Haagse politici hun handelen op baseren, stelt dat je de burger moet redden door bij iedere crisis daadkrachtig (lees: met miljarden) te interveniëren. Daar tegenover stelt goed rentmeesterschap, in de geest van Samsom, dat de burger tegen een stootje kan en dat je wel degelijk het eerlijke verhaal kunt vertellen. En het eerlijke verhaal is dat de huidige miljardeninvesteringen van het kabinet uitstel van executie is. Puntje bij paaltje zullen wij het gas en andere producten moeten consuminderen.

We hebben politieke leiders nodig die de moed hebben om uit te leggen wat Jason Hickel bedoelde met ‘minder is meer’, de gedachte dat minder consumeren niet tot minder maar juist tot meer welzijn leidt. We hebben meer goede rentmeesters zoals Diederik Samsom nodig.