Script fusie PvdA/GL was al geschreven
De fusie van PvdA en GroenLinks werd gepresenteerd als een hoogtepunt van interne democratie. Twee partijen met rijke tradities kwamen samen, met luid applaus en overtuigende stemmingsuitslagen. Maar wie beter keek, zag dat het script al geschreven was. Leden mochten stemmen, maar het echte gesprek, de ruimte voor twijfel of tegenstem, ontbrak. Democratie is geen optelsom van stemmen – het leeft van debat, luisteren, en de botsing van ideeën die leiden tot een gezamenlijke koers.
Democratie verliest zijn kracht door verwaarlozing
Interne ledendemocratie is samen delen en handelen
Wat zich afspeelde leek op een toneelstuk met ingestudeerd script. Leden waren geen actieve medespelers, maar figuranten – toeschouwers zonder inhoudelijke invloed. Dat lijkt efficiënt, maar het is juist gevaarlijk: intern verzwakt democratie eerder, met verlies van geloofwaardigheid naar buiten. Democratie verliest haar kracht niet door externe vijanden, maar door haar verwaarlozing binnenskamers.
En dat juist nu, in een tijd van ongekende technologische mogelijkheden. Digitale platforms hadden ons betrokken bij het schrijven van een gedegen programma. Kunstmatige intelligentie had argumenten kunnen samenvoegen, tegenstemmen zichtbaar kunnen maken. In plaats daarvan werd technologie vooral ingezet om bestaande lijnen te bevestigen – geen vernieuwing, geen verbinding.
Het alternatief is duidelijk: solidariteit als kompas. Niet als oplosser, maar als richtsnoer, met negentien vormen. Sociale en economische solidariteit verbinden mensen in zorg en werk. Ecologische, kosmopolitische en intergenerationele solidariteit verbinden mens, natuur en toekomst. Culturele, politieke en juridische solidariteit verankeren diversiteit in instituties. Educatieve, technologische en digitale solidariteit maken kennis, innovatie en communicatie tot gemeenschappelijk kapitaal. Historische en spirituele solidariteit houden herinnering en zingeving levend. Tenslotte geven gender-, arbeids-, gezondheids-, lokale en emotionele solidariteit vorm aan gelijkheid, bescherming en nabijheid.
Dit kompas laat zien waar de fusie faalde. Educatieve processen ontbraken, technologie verrijkte niet, duurzaamheid bleef symbolisch. Maar het duidt ook een weg vooruit: technologie inzetten vanuit solidariteit, platforms ontwerpen die uitnodigen tot gesprek, AI gebruiken voor kennisoverdracht en zelfreflectie. Leden zijn dan geen figuranten, maar ontwerpers van de koers.
Democratie is niet alleen besluiten nemen. Het betekent kennis delen, reflecteren, samen handelen. Het betekent erkennen dat partijen geen doel zijn, maar middelen om samenleving, natuur en cultuur te dienen. Als de fusie gestuurd wordt door solidariteit én technologie, kan zij alsnog het startpunt van democratische vernieuwing worden. Zo niet, dan blijft het een slotstuk waarin de partij zichzelf verliest.
Dr. Bert Breij, (voorzitter Stichting De Solidariteit, medeauteur van het te verschijnen boek Solidaire Technologie)
Praktische aanbevelingen
- Structureel digitale platforms inrichten waar leden voorstellen kunnen indienen, becommentariëren, bewerken en waar AI discussies samenvat en verbindt.
- Open kennishuizen opzetten (online én fysiek) waar leden, wetenschappers en maatschappelijke organisaties samen komen om kennis te delen en te toetsen.
- Burgerjury’s van leden introduceren die bij beslissingen meewegen en besluiten mede vormgeven, als tegenwicht tegen puntstemmen tijdens congressen.
- Technologie transparant en inclusief inzetten; AI moet dienstbaar zijn aan de gemeenschap en conclusies helder en begrijpelijk maken.
- Lokale laboratoria van solidariteit stimuleren waarin technologie, leden, bewoners en maatschappelijke partijen samen experimenteren met participatie.
Inspiratiebronnen
- Breij, B., & Jansen, P. (2025). Solidaire Technologie. Hoe AI de wereld kan redden. Amsterdam: Breij Publicaties.
- Sánchez Medero, G. (2025). Diagnosis of the digitalization of intraparty democracy in Southern European political parties.
- Sandri, G. (2024). “(Digital) Intra-party democracy.” In Elgar Encyclopedia of Political Communication.
- Aragón, P. e.a. (2017). Deliberative Platform Design: The case study of Decidim Barcelona.
- Novelli, C. e.a. (2024). Artificial Intelligence for the Internal Democracy of Political Parties.
- Soare, S. (2025). “Party digitalization and members’ empowerment.”
- Arana-Catania, M. e.a. (2021). Citizen Participation and Machine Learning for a Better Democracy (Consul Madrid case).
NWO (2024). AI, media & democracy lab project – onderzoek naar AI’s impact op democratie. - WRR (2024). Aandacht voor media: nieuwe waarborgen voor democratische functies van media.
- The Five Star failure and Taiwan’s vTaiwan/civic hacker model (Wired) – voorbeelden van digitale participatie en valkuilen.