Redacteur Geert Eggink geeft in deze nieuwsbrief een boekbespreking van het opmerkelijke boek van Coen van de Ven “Een links verhaal” over het fusieproces van de PvdA en GroenLinks. Ook ik heb het boek met veel aandacht gelezen en ik vind het ook heel knap hoe Van de Ven nauwgezet het proces op weg naar de fusie beschrijft. Ook knap is dat het goed te lezen is. Ik heb echter ook een belangrijke voetnoot bij het boek.
Discussie over het fusieproces bleek niet mogelijk
Voetnoot bij boek Van de Ven “Een links verhaal”
Ik ben het eens met Geert Eggink dat in dit boek vooral opvalt waar niet over geschreven is. Van de Ven had wel degelijk oog voor het gebrekkige democratisch gehalte van het fusieproces. Maar hij hoorde als “embedded’ journalist niet wat er aan de andere kant van de muur werd gezegd. Het verhaal is daardoor vooral vanuit het handelen van de partijtop geschreven. Logisch, maar daarmee is het linkse verhaal niet volledig. Omdat de partij een ledenpartij is, moet ook de kant van de leden belicht worden. En daar is ook veel over te vertellen. Zie mijn artikelen over de ledendemocratie in deze nieuwsbrief. In aanvulling op wat Geert schrijft in zijn boekbespreking daarom ook wat kanttekeningen van mijn kant, vooral van het laatste jaar.
Van de Ven schrijft op pagina 17:
“Als ik iets heb geleerd van het schrijven van dit boek, dan is het hoe ingewikkeld een democratische ledenpartij is. “
Hij is zo onder de indruk daarvan dat hij zijn boek aan de leden opdraagt:
“Voor alle Nederlanders die lid zijn van een politieke partij. Het zijn deze burgers die hun individuele dromen en verlangens bundelen in collectieve bewegingen die ons land kleuren en veranderen. Zij komen op zonnige zaterdagen samen in sfeerloze congreshallen zonder daglicht – en dragen daar de democratie”.
Op pagina 19 schrijft Van de Ven over het gehouden ledenreferendum over de fusie:
“Tienduizenden leden uit beide partijen hebben na jaren van fusiebesprekingen antwoord mogen geven op die ene vraag waar het allemaal om draait: heffen we onszelf op ten behoeven van één nieuwe partij? De bijval voor dat plan is ‘Noord-Koreaans’. Na jaren van aarzelende stapjes blijkt 88 procent van de PvdA-leden en 89 procent van de GroenLinksers samen verder te willen”.
En hier gaat het fout. Ten behoeve van de juiste geschiedschrijving daarom mijn kanttekeningen van zaken die Van de Ven niet kon weten als voetnoot bij het boek.
Ledenreferendum
Om maar meteen over het laatste punt te beginnen. Het ledenreferendum over het fusieproces had eigenlijk nooit mogen plaatsvinden. Over een dergelijk principebesluit (een voorgenomen fusiebesluit) had nooit een ledenreferendum gehouden mogen worden, zonder dat het congres daar ook maar één seconde over heeft gepraat. En ook zonder de alternatieven waartoe de leden op de Politieke Ledenraad van november 2024 hadden opgeroepen om in deze discussie mee te nemen. In plaats daarvan drukte het Partijbestuur het ledenreferendum van alleen het principebesluit zonder de alternatieven door. Leden werden slecht en niet transparant geïnformeerd. Niemand weet hoe die fusiepartij eruitziet (Van de Ven schrijft dat ook), noch inhoudelijk, noch qua personele bezetting, noch qua vorm. Zonder die elementen is de keuze, zacht gezegd, laakbaar. En dan de uitslag, in navolging van het Partijbestuur schrijft Van de Ven dat deze ‘Noord-Koreaans’ is. Dat draagt het Partijbestuur sterk uit naar de leden en bij de uitslag juicht de partijtop enorm. Maar als je beter kijkt naar de uitslag valt op dat de uitslag niet ‘Noord-Koreaans’ is. Als je naar de PvdA-leden kijkt dan heeft 88% van de leden die hun stem hebben uitgebracht bij het referendum voor het principebesluit gestemd. Maar dat zijn dan alleen de leden die hebben meegedaan aan het referendum en dat is maar 52%. Wel een meerderheid, maar niet ‘Noord-Koreaans’. Veel leden die tegen het principebesluit waren of tegen de gang van zaken van dit ledenreferendum, hebben niet gestemd. En dat werpt een totaal ander licht hierop. De beslissing van de partijtop om eenzijdig en zonder discussie en zonder de discussie over de drie varianten weg te schuiven en te vervangen door een referendum zonder de alternatieven heeft veel kwaad bloed gezet bij de leden. De helft van de leden van de partij deed helemaal niet meer mee in deze raadpleging. Desondanks vierde de partijtop de uitkomst als een groot succes. In feite is er alle reden voor diepe schaamte – en dat moeten vele leden, maar juist ook de partijtop zich realiseren – dat het zover heeft kunnen komen.
Van de Ven heeft het in zijn boek wel over de ingewikkeldheid van een democratische ledenpartij, maar in het hele linkse verhaal waar hij over schrijft, speelt het een ondergeschikte rol. Dat heeft er alles mee te maken dat de partijtop niets met ledendemocratie had. Integendeel, juist in de laatste jaren heeft de partijtop in feite gezorgd voor een grondige verwaarlozing van de interne democratie in de vereniging en een voortdurende ontkenning van het wezen van een ledenpartij. Daarom ook kon de partijtop het ledenreferendum met het principebesluit doordrukken. En dat terwijl er volop signalen waren onder de leden dat die het geen goed idee vonden. In de uitgebreide ledenpanels die Rood Vooruit en het Rode Nest in maart/april 2025 hielden, bleek overduidelijk dat een groot deel van de leden het met deze gang van zaken m.b.t. de fusie oneens was. Die uitkomsten van die panels werden in een bijeenkomst van Rood Vooruit gepresenteerd. Rood Vooruit verzuimde toen om hier breed aandacht voor te vragen. Uiteindelijk was het gevolg dat op het congres in juni catastrofale besluiten werden genomen omdat de partijtop de touwtjes volledig in handen had en het congres samen met RoodGroen zorgvuldig had voorbereid. Van de Ven beschrijft hoe het op het PvdA-congres niet mogelijk was om met de leden een discussie te voeren. Gerdi Verbeet vroeg hier juist aandacht voor, zoals Van de Ven ook beschrijft: “U moet ons de kans geven om in eigen kring gewoon dit gesprek te hebben. En dit niet met een kunstje weg te werken.” Vervolgens schrijft Van de Ven dat dit hoort bij het democratisch slagveld. Maar hier is absoluut niets democratisch aan, helaas.
Hans Aertsen