Waartoe is de PvdA-organisatie op aarde?
Onder de titel “Leden versus campagne, waartoe is de PvdA-organisatie op aarde?” heeft voormalig PvdA – voorzitter Ruud Koole een even mooi als helder stuk geschreven over de PvdA als ledenpartij. Zelfs de voetnoten zijn de moeite van het lezen waard!
Ruud’s verhaal vol met basale politicologische noties verdient aandacht in bredere kring dan alleen die van de S&D lezers. Het stuk is kort en bondig en behoeft geen samenvatting.
Voor het Rode Nest is deze zin essentieel: “Slechts als ledenpartij kan de PvdA de sociaaldemocratie levend houden, en hoe doen we dat?”
http://wbs.nl/publicaties/leden-versus-campagne-waartoe-de-pvda-organisatie-op-aarde
Hoe nu verder met het advies van de Werkgroep Ledendemocratie
“Onze beginselen vormen ons lange termijn kapitaal”
In deze nieuwsbrief belichten wij drie punten uit Koole’s artikel:
– Het dilemma van de korte en lange termijn (campagne resultaten of geloofwaardigheid);
– De neiging van een organisatie – dus ook de PvdA – om in de tijd minder democratisch te worden;
– Hoe verder met het tot nu toe onbesproken gebleven advies van de permanente PvdA-Werkgroep Ledendemocratie
Permanente campagne
Ruud Koole schetst onder meer het organisatorische dilemma van de korte en de lange termijn.
Op de korte termijn is de PvdA vooral afhankelijk van de kiezersgunst die grillig of bewegelijk is te noemen
De PvdA reageert op de bewegelijkheid (“volatiliteit”) van de kiezer met het instrument van de Permanente Campagne. Dit is een aanhoudende reeks van korte acties die door het “frapper toujours” geacht worden permanent de aandacht van de kiezers te trekken en vast te houden. Het campagne-denken levert kleine successen en kort levende beelden op. Het is nu weer dit en dan weer dat.
Denken in campagnes op de korte termijn betekent voor de lange termijn dat waarden als beginselen en een visie op een andere wereld en de weg ernaartoe ondersneeuwen. Een en ander leidt ertoe dat ook de organisatie van de vereniging zich op de korte termijn gaat richten.
Gevolg is dat de “geloofwaardigheid” bij de kiezers en ook bij leden van de PvdA onder een sneeuwdeken van een niet aflatende vloed van actualiteiten verdwijnt. Het sneeuwlandschap oogt van oudsher geruststellend en geeft de kijker wel een comfortabel gevoel, maar onder de sneeuw broeit het.
De signalering van Koole is geen theoretische en is bij leden en ook bij oud stemmers algemeen bekend.
Via door het Rode Nest gehouden ledenpanels brengen deelnemers in allerlei toonaarden de door Koole gesignaleerde afnemende geloofwaardigheid van de PvdA naar voren.
De visie op maatschappelijke kwesties vraagt om handelen in een helder, door inhoudelijke overwegingen ingegeven lange termijn perspectief. En een lange termijn perspectief strekt verder dan de actualiteit.
Een politieke partij, en zeker de PvdA, bestaat op basis van die visie voor de lange termijn.
Koole schetst hoe enkele niet meer actieve partijleden de suggestie doen om de ledendemocratie te vervangen door een centraal comité met veel bevoegdheden. Ook suggereren zij de introductie van slogans en marketingtechnieken te financieren uit het geld dat vrijkomt bij het opheffen van de Wiardi Beckman Stichting en het Centrum voor Lokaal Bestuur.
Beide instituten zijn bij uitstek gericht op het lange termijn perspectief van de PvdA.
Nu het toch over geld gaat, herinneren wij eraan dat het ministerie van BiZa onlangs extra geld aan politieke partijen ter beschikking heeft gesteld om meer aandacht aan inhoudelijke vraagstukken te kunnen besteden.
Ook deze extra financiële aandacht voor de inhoudelijke ontwikkelingen op de lange termijn dient niet ondergesneeuwd te worden door campagnes met slogans en marketing voor de korte termijn.
Wij zijn zeer belangstellend naar een antwoord op de vraag hoe het PvdA-bestuur dit geld binnen de vereniging gaat besteden. Hopelijk aan de ontwikkeling van de ledenpartij met ideeën die verder strekken dan het hier en nu.
De oplossing van het lang/kort dilemma is simpel: uitbreiding van het ledenpanel
Deelnemers aan ledenpanels geven aan dat ze bereid zijn om na te denken en de handen uit de mouwen te steken over allerlei kwesties en dieper liggende vragen. Zij zijn er klaar voor.
Bij veel leden is er kennis van en ervaring met maatschappelijke problemen. Hoopvol is dat velen aangeven hun maatschappelijke kennis en ervaring te willen delen en in te zetten bij het vinden van oplossingen voor vraagstukken, voor de korte en ook de lange termijn.
Wanneer deze leden effectief bereikt kunnen worden zal de tegenstelling tussen campagne voor de korte termijn en geloofwaardigheid op de lange termijn als vanzelf kunnen verminderen.
Om dat voor elkaar te krijgen, zijn niet alleen academische theoretici nodig maar ook responsieve bestuursleden en kaderleden die vanuit hun maatschappelijke achtergrond van aanpakken weten.
Het Rode Nest heeft dit najaar een bericht aan de nieuwe partijvoorzitter, Esther-Miriam Sent, gestuurd over de manier waarop dat, volgens het Rode Nest, via de ledendemocratie van onderop moet gebeuren.
Het Rode Nest werkt ondertussen gewoon door aan de uitvoering van de opgesomde punten in dat bericht aan de nieuwe voorzitter. Er wordt nu gewerkt aan een uitbreiding van het instrument ledenpanel, zoals wij dat kennen, met enkele nieuwe elementen.
De uitbreiding omvat onder meer:
- Om de discussie te versnellen ontwikkelt het Rode Nest de Argumentenbox waarmee gangbare discussiepunten rond door leden aangegeven onderwerpen beter bespreekbaar kunnen worden gemaakt, ook fysieke bijeenkomsten met leden, waarbij de Argumentenbox (met o.a. de discussiepunten n.a.v. de uitkomsten van het ledenpanel) een handig hulpmiddel is.
- Om de organisatie van de discussie naar aanleiding van een ledenpanel in de covidtijd te vereenvoudigen is aanvullend een discussieplatform ontwikkeld.
- Ook zullen leden elkaar via een gezamenlijk adressenboek kunnen opzoeken. Zo zullen bestuurders met een plan de leden, die in het adresboek staan, kunnen opzoeken en vice versa. Ook zullen leden via het platform en het adressenboek gemakkelijker zelf projecten kunnen opzetten. Het succes van de ledenpanels is dat we inmiddels vele leden hebben bereikt.
Het Rode Nest ontwikkelt met de uitbreiding van het ledenpanel als het ware een nieuwe “participatie-mix” die bestaat uit tal van instrumenten om de ledenparticipatie in het kader van ledendemocratie van onderop te bevorderen.
Het is nog zoeken naar een goede naam voor dit verbeterde Ledenpanel Nieuwe Stijl.
Suggesties voor een pakkende naam zijn welkom bij: secretaris@hetrodenest.nl
Het Rode Nest voert inmiddels, samen met het gewest Noord Holland, de werkwijze in van de participatie-mixpunten (zie verslag van de introductie van “Samen Sterker” door het gewest Noord Holland).
De ijzeren wet van Michels
Ruud Koole verwijst onder andere naar de Duits-Italiaanse socioloog Michels die al in de dertiger jaren het onvermijdelijke van de ontwikkeling van iedere open sociaaldemocratische organisatie naar een oligarchie naar voren bracht.
Kenners weten dan dat het gaat om de “ijzeren wet van Michels”: de onontkoombare oligarchisering van organisaties. Simpel samengevat zegt Michels dat dit deelnemers aan organisaties betreft die zich aan hun functies vastklampen. Daar zijn vele redenen voor: status; behoren bij netwerken die speciale belangen behartigen; deel uitmaken van selecte groepjes; ook inkomen en carrièreverloop wegen zwaar.
Zo ontstaan er in een organisatie situaties waarin personen worden verdedigd, ook al gaat dat ten koste van de oorspronkelijke doelstelling en waarden van de organisatie.
Uiteindelijk beheerst een oligarch een beperkte groep machthebbers van de organisatie, een nomenklatoera.
Oligarchisering vindt volgens de ijzeren wet van Michels dus ook in de PvdA plaats.
Michels’ publicatie uit de jaren dertig diende gelukkig als een alarmbel en er is sindsdien op het gebied van organisatieontwikkeling het nodige veranderd. Maar wel duidelijk is dat, als je niets aan de onontkoombare oligarchisering doet, de organisatie de verkeerde kant op gaat.
Denk aan: Verstarring, vriendjes politiek, kwaliteitsverlies, gebrek aan transparantie, weg drijven van doelstellingen, machtsverschuiving naar weinigen en ga zo maar door.
Om dat te voorkomen moeten organisaties aan hun onderhoud werken.
De techniek om organisaties democratisch op koers te houden is gelukkig een heel eind ontwikkeld. Denk aan modern management, maar ook aan transparantie, in acht nemen van spelregels en vastgestelde checks en balances, afspraken daadwerkelijk nakomen en uiteraard responsief met leden en andere betrokkenen omgaan.
Hierbij moet ook worden gedacht aan de toepassing van het ledenpanel nieuwe stijl, waarmee invloeden van buiten de bestaande kaders de organisatie van de vereniging in kunnen komen, zodat de vereniging meer “out of the box” kan gaan denken, en meer responsief zowel intern als op de buitenwereld gericht is.
Hiernaar handelen is wel werken geblazen!
Verder aan de slag met ledenpanels
Het Rode Nest spant zich in om in de PvdA de noodlottige oligarchisering de baas te blijven door zich in te zetten voor ledendemocratie van onderop, met onder meer ledenpanels en de daarbij horende uitbreidingen.
De ledenpanels zijn gericht op ideevorming waarbij het accent ligt op het bespreekbaar maken van wat onder de leden leeft. Omdat een afdelings- of gewestelijk bestuur de richting van de vragen bepaalt, wisselt een gehouden ledenpanel naar zijn aard van geval tot geval in kwaliteit, omvang en richting.
Ledenpanels zijn vrij van ingewikkelde vraagstellingen of gedetailleerde protocollen zoals die in de sociale wetenschap zijn ontwikkeld. Hellevoetsluis is nu eenmaal Amsterdam niet.
Met een ledenpanel worden leden ook uitgenodigd om de vragen als ervaringsdeskundige, professional of buurtbewoner nader te bekijken en vanuit hun achtergrond bij te dragen aan het verhaal van de sociaaldemocratie en de praktische politiek van alledag.
Een ledenpanel is dus geen wetenschappelijk project om een waarheid te achterhalen. Een ledenpanel is ook geen ”arbeidersenquête” om bijvoorbeeld levensomstandigheden in kaart te brengen, die vervolgens als maatschappelijke feiten gelden waar niemand meer omheen kan.
Het is dus niet een lineair these – toets – feit dat beheerst wordt door deskundigen of bobo’s (zie Michels) maar een zich herhalend democratisch geïnspireerd proces: vraag – gesprek – vraag bijstellen – gesprek etc. tussen afdelingsbestuurders en leden. Totdat op een zeker punt een organiserende bestuurder en de ledenvergadering de verantwoordelijkheid neemt door een keuze te maken.
Voor alle duidelijkheid: Het elkaar in de vereniging PvdA vragen stellen en die beantwoorden, daarover discussiëren en een opinie vormen, is de “corebusiness” van politieke bestuurders en politieke leden in de politieke vereniging PvdA. Het ledenpanel is een manier van werken in de politieke vereniging en daarmee geen wetenschap die de universele waarheid ontdekt. De PvdA is nu eenmaal geen universiteit”.
Permanente Werkgroep Ledendemocratie
Hierbij komen de aanbevelingen van de Werkgroep Ledendemocratie om de hoek kijken. Het landelijk bestuur van de PvdA heeft de permanente PvdA Werkgroep Ledendemocratie, die in juli 2021 een uitgebreide set aanbevelingen deed, op een ”koude douche” (Koole) getrakteerd door tot op heden niet op de aanbevelingen te reageren. Het Rode Nest heeft in de loop van de zomer van 2021 wel op de aanbevelingen gereageerd.
De aanbevelingen van de werkgroep hebben door de opstelling van het Partijbestuur een merkwaardige status heeft gekregen.
Het rapport is vanuit het Partijbestuur niet onder alle leden verspreid, maar partijgenoten die het in bezit hebben, is geen beletsel opgelegd om het met andere leden te delen. Overigens heeft het Rode Nest het adviesrapport integraal op de website geplaatst en voorzien van een eigen reactie.
Voor het rapport “Zonder ontmoetingsdemocratie, geen ledendemocratie” van de Permanente Werkgroep Ledendemocratie klik hier: Eindrapport PW Ledendemocratie
Voor de reactie van het Rode Nest op het adviesrapport klik hier: Lezenswaardig rapport van de permanente Werkgroep Ledendemocratie verdient het om door alle leden gelezen te worden.
Hoe dan ook, het Partijbestuur zal toch eens het gesprek met de partijgenoten moeten gaan voeren over de praktische vormgeving van een ledenpartij die weer in staat is om met ideeën te komen.
Hierbij benadrukken wij dat het voor de hand ligt om te kiezen voor de toepassing van het ledenpanel met aansluitend een gespreksplatform en een stevige ICT oplossing.
In het verleden heeft de PvdA op de lange weg die de ledendemocratie sinds het rapport “Tussen leden en leiders” van Han Noten heeft afgelegd, allerlei (dure) ICT-programmatuur ontwikkeld. Deze dure programma’s zijn tot nu toe binnen de vereniging nauwelijks tot leven gebracht.
Koole meldt dat de Werkgroep Ledendemocratie de aanbeveling doet om de informele ontmoetingsdemocratie met dure online tools, zoals een online discussieplatform, vorm te geven.
Koole gaat voorbij aan het feit dat de kostenopgave die de werkgroep heeft opgesteld waarschijnlijk niet klopt en te hoog is. De ict oplossingen waar nu op meerdere plaatsen over gesproken wordt, bestaan al en hoeven slechts in werking te worden gezet. We mogen het paard niet achter de wagen spannen. Het Rode Nest heeft deze oplossingen al ontwikkeld. Aan brandnieuwe programmatuur is nu geen behoefte.
Hier moet me toch van het hart: top-down oplossingen, hoe vaak ook geprobeerd, blijken bij ledendemocratie van onderop niet te werken.
Het uitrollen van uniforme oplossingen (one size fits all) zullen in de toekomstige praktijk ook geen oplossing bieden.
En juist die uniforme grote oplossingen brengen vanwege hun omvang en ingewikkeldheid hoge kosten aan investeringen, licenties en operationaliteit met zich mee. Door daar van af te zien, kunnen kosten worden bespaard.
Het contributiegeld kan beter worden besteed door afdelingen te ondersteunen die de kracht hebben om een relevante discussie op gang te brengen.
Een afdeling zal kiezen voor een passende mix van ledenpanel, platform en fysieke ontmoeting in het spreekwoordelijke bovenzaaltje van het café of een online meeting.
De praktijk heeft het Rode Nest geleerd dat, door er goed bovenop te zitten en al doende te leren, zich bestendigende en effectieve werkwijzen ontwikkelen. Succesvolle werkwijzen kunnen vervolgens elders worden gebruikt. Ledendemocratie van onderop in werking!
Het Rode Nest gaat gewoon door met het ontwikkelen en toepassen van allerlei instrumenten om de ledendemocratie te bevorderen, geen koude douche, maar stug voortbouwen met eenvoudige en bestaande middelen. Het gaat er nu om het rapport van de Werkgroep Ledendemocratie te operationaliseren en daarbij aan te sluiten bij de door het Rode Nest opgedane ervaring met praktische organisatievragen en kostenbeheersing.
Geert Eggink