Reactie van het Rode Nest op Adviesrapport Permanente Werkgroep Ledendemocratie
Begin juli 2021 heeft de door het Partijbestuur ingestelde Permanente Werkgroep Ledendemocratie hun eindrapport uitgebracht met als titel “Zonder ontmoetingsdemocratie, geen ledendemocratie” en als ondertitel “Over eigenaarschap, ideeënfabriek en clubgevoel”. Het Rode Nest heeft het rapport met veel belangstelling gelezen. Hierbij onze eerste reactie op het rapport.
De Werkgroep heeft veel werk gemaakt van de opdracht van het partijbestuur en heeft een flink rapport geproduceerd. De Werkgroep verdient echt complimenten daarvoor en ook voor hoe ze de verschillende punten heeft uitgewerkt. Het rapport nodigt zeer uit tot reactie. Het is dan ook jammer dat het rapport door het partijbestuur nog niet is gedeeld met de leden. Wij geven alvast een inkijkje.
Nu zijn er forse stappen en een financiële investering nodig
Als uitgangspunt hanteert de Werkgroep dat zonder ontmoetingsdemocratie geen ledendemocratie mogelijk is. “Ontmoetingsdemocratie is de noodzakelijke voedingsbodem waarop ledendemocratie plaatsvindt. Samen vormen ze de partijdemocratie.” In het vervolg van het rapport wordt dit verder uitgewerkt. Na het schetsen van de context daarvan worden in deel 2 de fundamentele thema’s uitgewerkt: cultuur, de partij als ideeënfabriek, eigenaarschap en verjonging. Het rapport vervolgt met de beschrijving van de Toolbox Partijdemocratie en in deel 4 wordt het rapport afgesloten met een advies onderverdeeld in prioriteiten en uitvoering.
We vinden het opvallend dat na de goede uitwerking van deel 1 en 2, in deel 3 over de Toolbox Partijdemocratie wel de nodige opmerkingen zijn te plaatsen. De Toolbox Partijdemocratie bestaat uit een groot aantal door de Werkgroep Ledepanel uitgewerkte instrumenten ter verbetering van de ledendemocratie. Het wekt verbazing dat het inmiddels bewezen instrument Ledenpanel hierbij niet eens wordt genoemd.
Het advies in deel 4 vinden wij erg beknopt beschreven, zeker wat betreft de uitvoering. De Werkgroep stelt voor een ervaren (senior) communicatieadviseur in te zetten die de tijd en het mandaat krijgt om communicatie omtrent partijdemocratie op te pakken. Op zichzelf vinden we dit geen slecht idee, maar als we dan vervolgens zien welke taken die moet krijgen, dan is dat wel erg veel van het goede. Verder stelt de Werkgroep voor om de uitvoering planmatig op te pakken en somt vervolgens de projectorganisatie op. Wij vinden het een goed idee om de uitvoering planmatig op te pakken, maar de projectorganisatie vinden wij te zwaar. Wat ons verder tegenvalt is dat m.b.t. de Toolbox Partijdemocratie ook weer pilots worden voorgesteld. Wil de partij echt vaart maken met ontmoetings- en ledendemocratie dan zijn naar onze mening forsere stappen nodig die ook een forse financiële investering vragen. En wat dat laatste betreft stelt de Werkgroep zich te aarzelend op.
Expertise Rode Nest
Zoals al eerder aangegeven is het een uitnodigend rapport. Het Rode Nest beperkt zich verder in deze eerste instantie tot wat er beschreven staat over ledenpanels, omdat daar onze expertise, ervaring en betrokkenheid ligt.
Het Rode Nest heeft met vertegenwoordigers van de Permanente Werkgroep uitvoerig en plezierig overleg gevoerd over het onderwerp ledenpanel. Desondanks is helaas in paragraaf 10.3 Ledenpanels van het rapport niet erg concreet geworden over hoe ledenpanels een laagdrempelige en aansprekende manier kunnen zijn om leden te betrekken bij ideevorming op zowel landelijk niveau, als ook op het niveau van gewest en afdeling.
Nu roept de Werkgroep het partijbestuur op om met het Rode Nest een concreet ontwikkelingsplan voor Ledenpanels te maken, inclusief afspraken omtrent de benodigde financiële middelen en een inschatting van de hoogte daarvan. Naar onze mening had deze slag al gemaakt kunnen worden. Nu loopt dit onderdeel aanzienlijke vertraging op. Dat had én niet gehoeven én het is ook beslist niet wenselijk.
Wat in het rapport onder 10.3.4 Uitwerking advies genoemd wordt, vraagt om een uitvoerige reactie onzerzijds.
In het rapport staat: “Voor Ledendemocratie van onderop is het belangrijk dat we weten wat er onder leden speelt. Welke onderwerpen vinden zij belangrijk? Wat is hun standpunt op specifieke onderwerpen? Wanneer PvdA besturen hiervan op de hoogte zijn, kan hier in de organisatie van (thema)bijeenkomsten en het organiseren van de dialoog binnen de ontmoetingsdemocratie op geanticipeerd worden. De Permanente Werkgroep is van mening dat Ledenpanels een geschikt instrument zijn om hiervoor in te zetten.” Het Rode Nest is verheugd met deze mening en is het hier mee eens. Het Rode Nest zet zich al jaren in om besturen van afdelingen en gewesten te helpen met het inzetten van het instrument Ledenpanel om de mening van leden te vernemen, waarbij de uitkomsten van het gehouden ledenpanel een startpunt vormen voor verdere discussie met de leden.
Het Rode Nest is begonnen met het bevorderen van ledenpanels omdat bewezen is dat dat werkt. Het is echter geen doel op zich, maar een hulpmiddel op weg naar een dynamische ledendemocratie. Ledendemocratie als absolute voorwaarde voor de verbinding tussen de leden, omdat ledendemocratie weer in het DNA van de politieke vereniging moet komen te zitten.
Verantwoord
Het rapport van de Werkgroep vervolgt verder: “Professionalisering van het instrument is nodig, voordat we het kunnen inzetten voor dit doeleinde.” Natuurlijk zijn we het er als Rode Nest mee eens dat verbetering van het instrument altijd wenselijk is, sterker nog: het Rode Nest wil het instrument ledenpanel verder ontwikkelen naar een versie 2.0. Maar het is beslist niet zo dat het inzetten van ledenpanels in de huidige vorm en met de huidige werkwijze niet verantwoord is. Dat zou geen recht doen aan de reeds 50 gehouden ledenpanels, aan de besturen van afdelingen én gewesten die hiermee voorop lopen in de ledendemocratie én aan de inzet van het Rode Nest.
De Werkgroep denkt bij professionalisering van het instrument ledenpanel aan:
- “De kwaliteit Ledenpanels wordt naar een volgend niveau gebracht.
- Methode Ledenpanels wetenschappelijk verantwoord. Dit wordt op een gedegen en transparante manier gewaarborgd.
- Meer kennis over Ledenpanels binnen PvdA besturen, zodat zij beter in staat zijn het proces voor het opzetten van Ledenpanels te begeleiden.”
- Ledenpanels dienen gemakkelijker door PvdA besturen ingezet te kunnen worden, hiervoor wordt onder meer het consultancy traject omtrent Ledenpanels geëvalueerd.
- Bij het breder en vaker inzetten van Ledenpanels, dient nagedacht te worden over afstemming om dubbelingen of ‘overkill’ te voorkomen.
- In de toekomst zou het initiatief om een ledenpanel te houden ook vanuit (groepen) leden (inclusief netwerken) of fracties kunnen komen. Een bestuur zal vervolgens over deze aanvraag beslissen, hiervoor dienen criteria te worden uitgewerkt.”
Kanttekeningen
Het Rode Nest wil hierbij de volgende kanttekeningen plaatsen. De voorwaarde dat de methode Ledenpanels wetenschappelijk verantwoord moeten zijn vinden wij onzinnig. Met het organiseren van ledenpanels op lokaal, regionaal en/of landelijk niveau worden leden uitgenodigd hun visie, inzichten en meningen te delen. De ledenpanels leiden niet tot formele beslissingen, zoals bij een statutaire ledenraadpleging het geval is; het is immers geen referendum. Ledenpanels kunnen inzicht geven in hoe een onderwerp leeft onder de leden en kunnen leden betrokken houden bij de besluitvorming. De uitkomsten van een ledenpanel vormen het startpunt voor verdere discussie met de leden. Het Rode Nest heeft een handige richtlijn opgesteld voor het stellen van vragen bij een ledenpanel. Tevens besteedt het Rode Nest veel aandacht en tijd om samen met het bestuur dat het ledenpanel organiseert tot een goede vragenlijst te komen, zonder open deuren e.d. Daarnaast organiseert het Rode Nest workshops in het land om besturen wegwijs te maken met wat er bij het houden van een ledenpanel komt kijken. Het werken met ledenpanels vraagt immers om een andere manier van besturen. Zo gaat het om het bevorderen van de responsiviteit van besturen over de resultaten. De uitslag van een ledenpanel wordt teruggegeven aan de leden en vervolgens beargumenteerd door het betreffende bestuur en van een standpunt of advies voorzien, waarna de verdere discussie met de leden kan starten. Ook na het volgen van een workshop heeft een bestuur bij het inzetten van de eerste ledenpanels nog veel begeleiding nodig. Het Rode Nest gaat altijd het gesprek aan met een bestuur over het verlenen van hulp en bijstand aan de betreffende afdeling, gewest, werkgroep of netwerk bij het uitvoeren van de begeleiding middels vijf onlosmakelijk met elkaar verbonden activiteiten:
- Vragen formuleren voor het enquête-deel;
- Het door het Rode Nest verzorgen van een verslag van de analyse en uitkomsten van het ledenpanel die uitmonden in gesprekspunten;
- De responsiviteit van besturen over de resultaten. De uitslag van een ledenpanel wordt om te beginnen teruggegeven aan de leden en vervolgens beargumenteerd door het desbetreffende bestuur en van een standpunt of advies voorzien;
- Deelname van leden aan gerichte besluitvorming ter zake;
- Aansluitende community vorming via de totstandkoming van informele en spontane netwerken.
Samengevat: de verantwoordelijkheid voor het te houden ledenpanel ligt bij het organiserende bestuur. Het ledenpanel komt voor rekening en risico van een organisatieonderdeel van dat bestuur. Voor de leden moet te allen tijde transparant zijn wie de vragen heeft opgesteld en met welke redenen.
Gebrek aan enthousiasme
In hoofdstuk 12 Uitvoering staat de volgende passage over ledenpanels:
“Ledenpanels
Voor het organiseren van betere ondersteuning en professionalisering van de ledenpanels, luidt het advies dat het partijbestuur samen met het Rode Nest hiervoor een plan dient te maken. Eventueel kan het partijbestuur deze professionaliseringsslag van de ledenpanels uitbesteden aan de communicatieadviseur.”
Het Rode Nest is zeer teleurgesteld over deze opstelling, het ademt geen enthousiasme uit over het inzetten van het instrument ledenpanel. Het zorgt voor onnodige vertraging. Wij pleiten voor een tweesporenbeleid:
- Het partij breed experimenteren en implementeren van het ledenpanel en het opleiden van besturen;
- Een plan opstellen voor het verbeteren van het instrument ledenpanel.
Verder komt het instrument ledenpanel nauwelijks in het rapport aan bod. Het wordt niet genoemd in de samenvatting en ook niet bij de prioriteiten en instrumenten. Het wordt zelfs niet vermeld bij de Toolbox Partijdemocratie. Dat doet absoluut geen recht aan het instrument ledenpanel. Het rapport vermeldt wel de lage participatie van de leden bij het gebruik van andere instrumenten van de ledendemocratie, zoals Voorcongressen, Ledenkamer en Stemlokaal. Gemiddeld zo’n 20 tot 25 procent van de uitgenodigde leden nemen aan een ledenpanel deel, met uitschieters naar boven en beneden. Dat staat in schril contrast met de lage participatiegraad bij de andere instrumenten. De participatie van een ledenpanel is vele malen hoger dan de opkomst van leden bij een ledenbijeenkomst. Bovendien is juiste één van de krachtige elementen van het ledenpanel dat alle leden mee kunnen doen, niet alleen de actieve leden of de leden die bij een bijeenkomst altijd het woord voeren.
Na het verschijnen van het rapport heeft het Rode Nest onmiddellijk een brief gestuurd naar het Partijbestuur om duidelijk te maken dat het positief staat tegenover de suggestie van de Werkgroep om met elkaar te overleggen over de verdere uitbouw van het ledenpanel binnen onze partij.
Wij hopen ook van harte dat de leden in staat worden gesteld om op het congres van 2 oktober a.s. met elkaar te discussiëren over het rapport van de Werkgroep*. Dus ook over de vraag waar het in dat rapport over gaat en waarom die discussie breed moet worden gevoerd om zodoende ook het verdere vervolg en de uitvoering scherp te krijgen. Het Rode Nest neemt graag deel aan die discussie!
Het Rode Nest
* Voor het rapport “Zonder ontmoetingsdemocratie, geen ledendemocratie” van de Permanente Werkgroep Ledendemocratie klik hier: Eindrapport PW Ledendemocratie.