Leden uit het hele land debatteerden met elkaar over de kern van politieke partijen: ledendemocratie
Op zaterdag 9 november organiseerde het Rode Nest een levendige discussiebijeenkomst in Amsterdam over de toekomst van de ledendemocratie binnen de PvdA; een belangrijk onderwerp nu verdere samenwerking met GroenLinks steeds dichterbij komt. Zo’n 25 betrokken PvdA-leden uit het hele land kwamen samen om hun visie te delen en met elkaar in gesprek te gaan. Onder de deskundige leiding van dagvoorzitter Michiel Geuzinge ontvouwde zich een boeiend en waardevol debat.
In deze persoonlijke terugblik som ik een aantal belangrijke punten uit de discussie op. Bij elke alinea lardeer ik deze met (in cursief gezette) uitspraken van deelnemers, gedaan tijdens de bijeenkomst, vooraf of na afloop.
Kloof tussen bestuur en leden komt vooral door ontbreken debat
One man one vote systeem blokkeert de discussie
Tijdens de bijeenkomst kwam een duidelijke boodschap naar voren: de afstand tussen het partijbestuur en de leden is te groot. Veel leden ervaren dat besluitvorming te veel van bovenaf wordt opgelegd, en dat er te weinig ruimte is voor een open dialoog en debat. Leden missen dat laatste. Hoewel het partijbureau initiatieven zoals ledengesprekken heeft genomen, ontbreekt het volgens velen aan een echt debat, waarin de stem van de leden werkelijk meetelt. Dit gebrek aan betrokkenheid ondermijnt het vertrouwen en de betrokkenheid van de achterban.
De oplossing? Voordat er besluiten worden genomen, moet er een grondige en zorgvuldige meningsvorming plaatsvinden, waarin leden actief worden betrokken. Alleen dan kunnen we bouwen aan een partij waarin iedereen zich gehoord voelt.
“Naast partij zijn we ook een vereniging en daar is geen aandacht voor: dat zorgt voor anonimiteit in plaats van een gemeenschap.“
“De partij als vereniging schiet nu te kort door een verkeerde vormgeving.”
“Het huidige systeem van ‘one man one vote’ functioneert niet en blokkeert een onderling inhoudelijk debat.”
“De dialoog met de leden moet permanent worden aangegaan.”
“Zonder georganiseerde èn gepraktiseerde tegenspraak mist een democratische ledenpartij cruciale feedback en blijft ze kwetsbaar voor groepsdenken.”
“Een levendige vereniging met ruimte voor meningen en verschil.”
“Breng leden met elkaar in contact, van Delfzijl tot Sas van Gent.”
“Het partijbestuur moet met iedereen in gesprek gaan, niet alleen met de meeknikkers. Meer discussiebijeenkomsten.”
“Meer aandacht voor de leden. Zij vormen de basis van de partij.”
“Een partij die zegt dat IEDEREEN gelijk is en dat IEDEREEN MEEDOET moet daar ook zelf naar handelen.”
“Beter luisteren en breder het gesprek met de leden aangaan. Het congres vormt al lang niet meer een doorsnee van de partij.”
“Wat kunnen we DOEN om van de PvdA weer een debatpartij te maken?”
“Vrijwel alle politieke ledenpartijen in Nederland hebben te maken met problemen met de ledendemocratie. De partijen zijn vooral top-down georganiseerd en daarmee ook de communicatie met de leden. De inspraak en medezeggenschap van de leden komen daarmee te weinig tot hun recht.”
Hoe verder? Een nieuwe aanpak: ledendemocratie van onderop
De discussie leverde niet alleen kritische noten op, maar ook constructieve ideeën. Het kernidee: Ledendemocratie moet van onderop komen en de norm worden. Dit betekent een cultuuromslag en een herwaardering van afdelingen, regio’s en gewesten als de motoren van de partijdemocratie. Door klein te beginnen – met lokale besturen die willen meedenken en experimenteren – kan een sneeuwbaleffect worden gecreëerd. Afdelingen zouden de “kraamkamers” moeten worden van nieuwe initiatieven, maar daarvoor hebben ze wel de juiste middelen en ondersteuning nodig.
We hebben daarbij veel te leren van het verleden. Rapporten van de werkgroepen ledendemocratie van de afgelopen jaren bieden een schat aan inspiratie. Toch is duidelijk dat er nog veel werk te verzetten is, vooral op het gebied van digitale tools en methoden. Jongere generaties, met hun specifieke digitale voorkeuren en behoeften, verdienen hierbij extra aandacht.
“Een goed functionerende partijdemocratie versterkt de partij.”
“De interne democratie kan alleen tot stand komen door verandering van de cultuur van de partij: het moet in de genen gaan zitten.”
“Doe meer aan ledenbehoud!”
“Moeten we naar een revitalisering van de bestaande structuur of moeten we het opnieuw gaan inrichten?”
“We moeten ook kijken naar een uit gelote leden bestaande burgerraad, die een probleem voorgelegd krijgt, waarvan de uitkomsten als advies aan de ledenpartij moeten dienen.”
“Stel ambassadeurs aan om afdelingen met de ledendemocratie te helpen, bijvoorbeeld met de communicatie naar de leden.”
“De infrastructuur van de communicatie vanuit afdelingen en gewesten dient fors verbeterd te worden. Zowel qua geld als middelen hebben ze momenteel onvoldoende mogelijkheden om deze belangrijke taken goed en adequaat uit te kunnen voeren.”
“Primair staat de waarde-erkenning van interne democratie voor interne en externe besluitvorming.”
“Digitale meningsvorming kan verlopen via ledenpanels en online discussieplatforms. Die digitale meningsvorming vormt een goede opmaat naar fysieke bijeenkomsten. Pas als de (digitale) meningsvorming goed gestalte heeft kregen kunnen besluiten genomen worden en kan een digitale ledenraadpleging gehouden worden.”
“Partijbrede invoering van een discussieplatform waar ook afdelingen en gewesten gebruik van kunnen maken, is een must voor de partijdemocratie.”
“Hoe staat het met de ledendemocratie in GroenLinks?”
Het Rode Nest: denktank en expertisecentrum
Een ander belangrijk thema was de rol van het Rode Nest zelf. Deze groep heeft de afgelopen jaren veel kennis en ervaring opgebouwd op het gebied van partijdemocratie. Het Rode Nest zou zich sterker moeten profileren als een onafhankelijke denktank èn expertisecentrum voor ledendemocratie van onderop.
Dit betekent niet alleen dat het Rode Nest een toolbox met praktische en toepasbare middelen voor afdelingen, regio’s en gewesten zou moeten ontwikkelen, maar daarbij ook begeleiding en ondersteuning moet kunnen aanbieden. Om deze ambities waar te maken, is uitbreiding en verdere professionalisering van het Rode Nest essentieel. Een breed draagvlak binnen de partij is daarbij cruciaal.
“Hoe komen we vanuit een achterhoedegevecht m.b.t. de partijdemocratie in de frontlinie?”
“Regelmatige rapportages over de voortgang. Instellen van een ‘Monitoring team” met duidelijke afspraken over het vroegtijdig identificeren van problemen en feedback geven door dit naar de leden te communiceren.”
“Een maandelijkse barometer publiceren met de standen van het actieplan.”
“Het Rode Nest moet overwegen zich niet alleen te focussen op de PvdA maar het breder trekken, om te beginnen op de samenwerking PvdA en GroenLinks, maar wellicht nog breder. Maar wel altijd onafhankelijk en zeer betrokken. Het Rode Nest zal dan wel de naam moeten aanpassen, zoals bijvoorbeeld Centrum voor Partijdemocratie.”
De volgende stappen
Hoewel de tijd vloog en er op 9 november geen ruimte meer was om concrete actiepunten vast te stellen, heeft deze bijeenkomst een solide basis gelegd voor verdere stappen. Die gaan we zeker nemen. In een vervolgbijeenkomst zullen we deze actiepunten gezamenlijk formuleren. In klein verband zullen we een opzet daartoe gaan formuleren en leggen dat dan aan alle lezers voor. De ideeën en inzichten van deze bijeenkomst geven veel inspiratie om verder te bouwen aan een sterke, democratische partij waarin leden écht het verschil kunnen maken.
Ik wil iedereen die aanwezig was of in het voortraject aan de discussie heeft bijgedragen, hartelijk bedanken voor hun inzet en betrokkenheid. Samen zetten we stappen naar een toekomst waarin de stem van elk lid gehoord wordt en naar een echte ledenpartij, gebouwd op democratie van onderop. Aan iedereen die er op 9 november niet bij was geef ik mee dat ze beslist wat hebben gemist. Zorg dat je bij het vervolg wel aanwezig bent!
Hans Aertsen