Twee maal een badinerend verhaal
De Verenigingsraad van de PvdA stelt de begroting vast, een beslissing die niet aan de leden in het Congres is. Waarom zou je ook! Een begroting van z’n grote club als de PvdA moet afgewogen zijn en niet het resultaat van wilde stemmingen over wijzigingen van een groep willekeurig bijeen gekomen leden.
Het reilen zeilen van de vereniging PvdA behoort tot de toezichtstaak van de Verenigingsraad. Juristen noemen dat anders. Kortweg: statutair. Dat wordt beschouwd als een waarborg tegen organisatorische fratsen en managementbeslissingen volgens de waan van de dag. Het is een belangrijke taak in de vereniging, waar Verenigingsraad en Presidium gezamenlijk het bestuur van de vereniging met veertig duizend leden vormen.
Verbinden is een moeilijke maar professionele taak
Ledenpanels vormen een middel om de dialoog tussen bestuur en leden te verbeteren
De Verenigingsraad staat buiten de besluitvorming volgens het one man one vote principe zoals in het Congres.
In plaats van rechtstreeks stemmen worden de leden van de Verenigingsraad benoemd via een getrapte verkiezing. Zo wordt een duidelijke buffer gevormd tussen directe stemmingen en de waan van de dag van het partijbestuur en zijn beambten.
De vereniging zelf vult de Verenigingsraad naar evenredigheid door afvaardigingen via groepen leden (meestal grote afdelingen) en gewesten te benoemen.
De opstellers van de statuten hebben een evenwicht aangebracht in de ingewikkelde verhoudingen binnen de vereniging PvdA. De belangrijksten functies van de vereniging, bijvoorbeeld de dagelijks kwesties en de koers die met de leden moet worden besproken en met de leden en het presidium voor het bewaken van de interne procedures, zijn verdeeld over het partijbestuur.
Het bewaren van het evenwicht is de taak van allen, het voortdurend verbinden en afstemmen van de checks and balances. Zoals iedereen weet is verbinden een moeilijke, maar ook een professioneel lastige taak waar helaas weinigen zich van weten te kwijten. De afgelopen decennia waren noch de partijvoorzitters en hun besturen, noch presidiumleden, noch de afdelingen en gewesten bij machte om deze checks and balances op orde te houden.
Wantrouwen jegens leden
Het voorstel van het partijbestuur om de Verenigingsraad zo goed als te ontmantelen door het evenredigheidbeginsel te schrappen – de afdelingen mogen geen leden meer leveren – geeft blijk van wantrouwen jegens de leden, maar niet tegen de partijbestuurders of afgevaardigden van afdelingen.
De zwarte piet ligt nu bij de leden want die hebben er een potje van gemaakt. Een voorstel tot een verbeterde werkwijze van Verenigingsraad, Partijbestuur en Presidium is voor het partijbestuur te moeilijk om op te stellen. De nomenklatoera kan in een vernieuwd isolement gewoon verder knutselen zonder ook maar het risico te lopen op een verbeterd begrotingsvoorstel of kritiek op management of werkwijze van de leden.
De ijzeren wet van oligarchisering van Michels van honderd jaar geleden gaat ook hier vol op
Democratische beginselen staan onder druk
Ledenpanel kan bestuurder helpen verantwoording af te leggen aan leden
Een sociaal democratische partij staat voor democratie en is uiteraard intern democratisch. Toch staan democratische beginselen, zelfs in een sociaal democratische partij, onder druk. De ijzeren wet van olichargisering van Michels die het proces van olichargisering uitvoerig beschrijft, is elders in de nieuwsbrief al genoemd.
Bonger – de vooraanstaande sociaal democratische denker – stelde honderd jaar geleden al dat het afleggen van verantwoording aan de politieke vereniging in een democratie onverbrekelijk deel uit maakt van het vertegenwoordigen van de standpunten van de vereniging in bestuurlijke gremia.
Voor gekozen volksvertegenwoordigers en bestuurders is het overigens geen geringe opgaaf om aan hun partijgenoten verantwoording af te leggen over wat zij doen. Binnen de PvdA is het afleggen van verantwoording in de ledendemocratie de laatste tijd op veel punten nogal vast komen te zitten.
Een van de hulpmiddelen om dit weer los trekken is het ledenpanel.
Kortweg: Een ledenpanel omvat een dialoog die een bestuur begint met een vragenlijst die bespreekpunten oplevert. Daarover kunnen leden en leiders met elkaar in gesprek gaan, elkaar ontmoeten, zodat leden met hun betrokkenheid en hun maatschappelijke ervaring kunnen bijdragen aan het politiek bedrijf van de PvdA in Kamers, Staten en Raden.
Het ledenpanel van het Rode Nest is inmiddels gebleken een goed communicatiemiddel te zijn in de relatie tussen de leden van de vereniging PvdA en de PvdA-besturen. Het aantal leden dat deel neemt, is bij een ledenpanel aanzienlijk hoger dan het aantal leden dat fysiek een algemene ledenvergadering bezoekt en levert een veelheid aan opvattingen, mogelijkheden en standpunten op.
Géén referendum
Let wel: Ledenpanels en de aansluitende gespreksplatforms vormen beslist geen referendum of plebiscitair instrument, zoals sommigen vrezen.
Een ledenpanel levert niet een feitelijke of wetenschappelijke uitspraak op die het interne gesprek of de ontmoeting vervangt. Het levert gesprekspunten op. Maar een ledenpanel is ook weer geen duimzuigerij. De techniek van het ledenpanel is inmiddels zover gevorderd dat het resultaat voldoet aan de technische vereisten van een opiniepeiling. Je weet dus dat de gesprekspunten die een ledenpanel oplevert, reële gesprekspunten zijn. Gezegd moet worden dat een verslag van een ledenpanel – vanwege de transparantie en voor de niet sociaalwetenschappelijk geschoolden – kan lijken op een onderzoeksrapport. Het verslag is transparant en dus ook volledig. Dat maakt het voor betrokken partijgenoten ook zo spannend om te lezen wat de leden – van buiten de slecht bezochte zaaltjes – er van vinden
Voor een gesprek naar aanleiding van het verslag van een ledenpanel, zou het in zijn geheel in de la kunnen blijven liggen zolang de vraagpunten maar besproken worden.
Maar we gaan al die bijdragen van betrokken leden niet weg moffelen!
Geert Eggink