Even terug naar het voorafgaande. Eerder berichten wij (klik hier) over ons verkiezingsprogramma en het besef dat politiek dwingt tot het maken van keuzes. In dat verband noemden wij de vraag die wij ons daarbij stelden: ”hoe destilleren wij uit dit bijna alles omvattend raamwerk voor het tijdvak 2018-2022 de voorkeuren, de prioriteiten en hoe maken wij de gaandeweg opdoemende, onvermijdelijke keuzes? En vooral, hoe betrekken wij onze leden en kiezers tijdig bij dit proces van afwegen en overwegen”.
De aanpak
Voor PvdA Zaanstad lag het antwoord voor de hand, namelijk een vervolg op ons eerder zo succesvol verlopen ledenpanel, nu met het vastgestelde verkiezingsprogramma als vertrekpunt. De vragenlijst is opgesteld in en na overleg met de fractie en was eerst na inschakeling van een testpanel definitief. Een week voor de verkiezingsdatum verzonden wij de enquête per e-mail naar 285 PvdA-leden in Zaanstad. Ook dit keer met het verzoek aan de leden om de vragenlijst door te sturen naar hen bekende PvdA-sympathisanten. Daags na de verkiezingen op 21 maart eveneens per e-mail een herinnering (“na het kiezen nu de keuzes”).
De respons
Zonder twijfel heeft de actualiteit van het onderwerp bijgedragen aan een respons van 156: waarvan 89% PvdA-leden en 11% niet leden. Dit betekent, dat ruim 48% van de PvdA-leden in Zaanstad heeft gereageerd. Een ongekend hoog percentage! Tegelijkertijd moet worden geconcludeerd, dat het aandeel van de niet-leden te gering is om aan de uitkomsten van die groep een grote waarde toe te kennen, ofschoon er wel een aantal verschillen kon worden genoteerd. De groep PvdA-leden is op een aantal vraagstellingen verder uitgesplitst naar ouder dan 60 jaar (66%) en jonger dan 60 jaar (34%). Ook is op PvdA-respondenten een verdeling toegepast naar stad (Zaandam, 64%) en overige kernen (36%).
De vraagstelling
De inhoudelijke vragen waren gericht op het maken van keuzes binnen het verkiezingsprogramma:
- het verdeelvraagstuk van geld voor nieuw beleid;
- het aangeven van prioriteiten van de in het programma genoemde subonderwerpen van de vijf hoofdthema’s;
- rangschikking van de vijf hoofdthema’s naar prioriteit;
- samenwerken met partijen: per partij aangeven van voorkeur, acceptabel, liever niet en niet acceptabel
De uitkomsten
In de verkiezingscampagne heeft de PvdA zich geprofileerd op vijf hoofdthema’s. Bij de vraag hoe men extra geld het liefst over deze hoofdthema’s zou willen verdelen, krijgen Wonen (25%), Werk en Onderwijs (25%) en Zorg (22%) het meest toebedeeld. Aan Duurzaamheid (15%) en Samenleven (14%) wordt door de ondervraagden minder besteed.
Per hoofdthema zijn telkens 5 standpunten voorgelegd met de vraag hoe belangrijk dit is voor de ondervraagde. Daarnaast zijn nog 5 andere belangrijke issues uit het partijprogramma in de vragenlijst opgenomen. De lijst (de top 12) weerspiegelt een herkenbaar PvdA-profiel met nadruk op wonen, zorg en onderwijs, maar ook met aandacht voor duurzaamheid en criminaliteitsbestrijding.
Tot slot het resultaat op de vraag: Samenwerken, graag of niet. In Zaanstad deden 16 partijen mee aan de verkiezingen, 13 daarvan behaalden voldoende stemmen voor één of meer zetels in de gemeenteraad. De meeste voorkeur gaat uit naar samenwerking met GroenLinks (65%). Deze partij is overigens nagenoeg voor iedereen acceptabel. Daarna volgt ROSA, een lokale linkse partij (45% voorkeur) en op enige afstand D66 en SP, waarvoor bijna een kwart van de ondervraagden een voorkeur heeft.
Voor het CDA en de VVD als eventuele coalitiepartners hebben weinig mensen echt een voorkeur, maar voor de meerderheid (meer dan 60%) zijn deze partijen wel acceptabel. Dat beeld ligt scherp anders bij de POV, die mogelijk ook in aanmerking komt voor deelname aan het College. Slechts een kwart vindt samenwerking met POV acceptabel, 50% ziet liever geen samenwerking en 24% sluit samenwerking met POV zelfs uit. De partijen die men het vaakst wil uitsluiten van samenwerking zijn PVV (82% niet acceptabel) en ook Denk (45% niet acceptabel).
De terugkoppeling
Alle PvdA-leden in Zaanstad hebben per e-mail een samenvatting van de uitkomsten van het ledenpanel ontvangen. Met de toezegging dat op termijn, zodra de lokale onderhandelingen in rustiger vaarwater zijn en er concreet uitzicht is op een College waaraan de PvdA deelneemt, meer informatie op de website van PvdA afdeling Zaanstreek zal worden geplaatst. Die informatie is ook beschikbaar op het moment dat onze onderhandelaars een eventueel akkoord aan de leden moeten voorleggen.
De conclusie
De vraag of dit experiment, met het vastleggen van prioriteiten en keuzes van leden door middel van een ledenpanel, als geslaagd kan worden beschouwd, moet bevestigend worden beantwoord. Nu weten onze onderhandelaars zich in de gesprekken gesteund en gesterkt door de uitkomsten van het ledenpanel. Bij eventuele deelname aan het College moet het akkoord aan de afdelingsvergadering worden voorgelegd. Zowel onderhandelaars als leden kennen nu het kader waarbinnen en de prioriteiten waarop e.e.a. moet worden beoordeeld. Ook in een niet uit te sluiten oppositierol zijn de resultaten van het ledenpanel, als aanvulling op het verkiezingsprogramma, voor fractie en afdelingsvergadering een goede leidraad voor handelen en toetsing.
Conclusie: experiment Ledendemocratie Zaanstad geslaagd.
Cees Schipper