De economische wetenschap ligt op z’n gat. De financiële crisis werd niet voorzien, laat staan voorkomen. Economisch handelen tast de natuur zo aan dat onze toekomst gevaar loopt.
In Donuteconomie, het naar haar theorie genoemde boek, laat Kate Raworth zien hoe het mainstream economisch denken ons op een dwaalspoor heeft gezet. In dit boek tekent ze de route die ons kan leiden naar een punt waarop in de behoefte van iedereen kan worden voorzien, zonder dat dit ten koste gaat van onze planeet. Het resultaat is een alternatief en innovatief economisch model voor de 21e eeuw. Het boek is zeer toegankelijk geschreven, zelfs voor mensen die niets van economie weten.
Update (22-11-18)
Op 15 september 2018 was er een symposium Donut-D-Day in de Keizersgrachtkerk in Amsterdam. Het Rode Nest-lid Gerard van Oosterhout heeft daarvan een filmreportage gemaakt. Met deze link kun je de reportage bekijken: Reportage Donut-D-Day
De Donuteconomie laat zien dat welzijn voor iedereen kan zijn
Toen in 2008 wereldwijd de financiële crises uitbrak, stimuleerde dat studenten economie over de hele wereld om zich te verzetten tegen het zgn. mainstream economische denken. De reden hiervoor was de ontevredenheid onder studenten over de wat zij noemden: ”de dramatische versmalling van het curriculum in de afgelopen decennia die ons beknot in ons vermogen de strijd aan te gaan met de multidimensionale uitdagingen van de 21e eeuw, van financiële stabiliteit tot voedselveiligheid en klimaatverandering”.
De financiële crisis werd door economen niet voorspeld. Achterhaalde economische theorieën hebben een wereld mogelijk gemaakt waarin extreme armoede heerst, terwijl de allerrijksten elk jaar rijker worden. Economisch handelen tast de natuur zo sterk aan dat onze toekomst gevaar loopt. Voor econome Kate Raworth, die door de Guardian de “Keynes van de 21e eeuw” wordt genoemd, was dit het moment waarop ze zich realiseerde dat ze de economie niet de rug kon toekeren, zoals ze de afgelopen decennia had gedaan, maar dat ze de economie juist klaar moest maken voor deze tijd. Wat ze al die tijd gemist had in de economie waren lange termijndoelen voor de mensheid. Ze probeerde deze lange termijn doelen in een tekening te vatten en het resultaat leek op een donut. Het gaat om 2 concentrische cirkels. Binnen de binnenste cirkel – het sociale fundament – bevindt zich menselijke ellende, zoals honger en analfabetisme. Buiten de buitenste ring – het ecologische plafond – bevindt zich de aantasting van de planeet, door bijvoorbeeld klimaatverandering en afnemende biodiversiteit. De donut, tussen deze twee cirkels bevat de ruimte waarin we, binnen de mogelijkheden van de planeet, kunnen voorzien in de behoefte van iedereen.
Om de mensheid te laten gedijen binnen de donut, moet elk mens in staat zijn om een waardig leven te leiden, vol mogelijkheden en binnen een gemeenschap. Het ontbreekt miljoenen mensen aan de meest elementaire middelen die hiervoor nodig zijn. Twintig jaar geleden leefden vooral mensen in de armste landen van de wereld in armoede. Vandaag de dag is dat anders: driekwart van de armste mensen leeft nu in landen die wat nationaal inkomen betreft tot de middenmoot horen. Niet omdat ze verhuisd zijn, maar omdat die landen over het geheel genomen welvarender zijn geworden, maar in veel van die landen, waaronder China, India, Indonesië en Nigeria, de ongelijkheid is toegenomen.
Ook in rijke landen als de VS en Groot-Brittanië is ongelijkheid en armoede alleen maar groter geworden, terwijl de economie van deze landen er juist flink op vooruit is gegaan.
De economie kan niet blijven groeien
De economie in onze rijke landen is gebaseerd op groei en wordt gemeten aan de groei van het bbp, het bruto binnenlands product. Dit komt door de cultuur van het consumentisme en de spanningen die worden gecreëerd door ongelijkheid, het kapitalisme. Het voornaamste motief van de kapitalistische economie sinds de 19e eeuw is het streven naar profijt. En dat zorgt er weer voor dat een continue bbp-groei in ons financiële bestel verankerd zit: steeds meer consumeren. Tenzij we een ontkoppeling kunnen bewerkstelligen hebben we te maken met een functie die een gesloten systeem vormt. De politiek streeft naar het opvoeren van de inkomsten zonder de belasting te verhogen. Zonder groei van het bbp is dat niet mogelijk.
Is het mogelijk deze twintigste-eeuwse erfenis van ons af te schudden? Mensen hebben iets nodig om na te streven, maar is een immer stijgend inkomen dan het beste? Als we zien dat dit leidt tot uitputting van de aarde en toenemende ongelijkheid lijkt dat uiteindelijk een doodlopende weg, aldus Kate Raworth. De aarde kan een immer toenemend consumentisme niet aan, zeker niet met een steeds groeiende wereldbevolking. Daarom bedacht zij de donuteconomie, een theorie waarin ze pleit voor een alternatief voor de toekomst, voor de eerste generatie die inziet welke schade we ons planetaire huishouden hebben berokkend en vermoedelijk de laatste generatie die de kans heeft hier verandering in te brengen. Want we beschikken als internationale gemeenschap over de technologie, kennis en financiële middelen om een einde te maken aan extreme armoede als we er collectief voor kiezen om dat werkelijk te doen. Ze schetst haar plannen in een zeer leeswaardig boek, dat ik u van harte kan aanbevelen.
Kate Raworth was deze zomer in onze Tweede Kamer om haar theorie uit te leggen. De vraag is of onze parlementariërs haar boodschap hebben begrepen. Want – ofschoon we ook op kleine schaal veranderingen kunnen doorvoeren – zal het toch in grote mate van de politiek afhangen of we werkelijk een andere koers in kunnen slaan, naar minder groei, meer gelijkwaardigheid, minder winsten voor grote bedrijven en meer oog voor de noden van de planeet.
Margreet Elings