Journalistieke onderzoek tocht door het “bestuurlijke bos” van de PvdA
Leg het maar eens uit hoe de Verenigingsraad werkt? Veel gehoord is de opmerking: er is toch al een congres, is er dan nog meer? Daarom beginnen wij een serie over de bestuurlijke organisatie van de partij met de Verenigingsraad.
Aan een nieuwe partijgenoot en ook aan een oude rot, leg je niet zomaar uit hoe het algemeen bestuur van de Partij van de Arbeid in elkaar steekt. In de loop van de jaren is een ingewikkeld stelsel van checks & balances ontstaan.
En het resultaat oogt onoverzichtelijk. Er zijn veel organen en geledingen met eigen taken en bevoegdheden. Hoe houdt een partijgenoot het overzicht ? Zelfs gepokte en gemazelde partijbestuurders lijken nog wel eens door de bomen het bos niet meer te zien.
Leden weten vaak niet hoe de bestuurlijke organisatie van de partij werkt
Verenigingsraad houdt toezicht op financiën en organisatie van de partij
In de Nieuwsbrief van het Rode Nest gaan we aandacht besteden aan de bestuurlijke organisatie van de PvdA. Daarvoor ondernemen wij een bijna journalistieke onderzoekingstocht door het bestuurlijk bos. Wij trakteren nu eens niet op en een keurig gestructureerde notitie, maar we gaan kijken naar wat er is en wat het moet doen. Hoe functioneert het en hoe vullen de partijgenoten, die er energie in steken, het in? En marcheert het naar wens?
Het kan een lange tocht worden want er staan veel bomen in het bestuurlijke bos en er liggen afgevallen takken, die de doorgang belemmeren, op het pad.
We beginnen met aandacht te besteden aan de Verenigingsraad, gewoon omdat het kan en omdat de kruin van deze boom in het partij-bos van verre zichtbaar is. En dat maakt nieuwsgierig.
Wat is de Verenigingsraad?
De Verenigingsraad wordt bemenst door partijgenoten die lid zijn van hun afdeling of gewestelijk bestuur. Dat is dus dichtbij. Je kent er vast wel een. In de Verenigingsraad ontmoeten zij elkaar om toezicht te houden op de financiën en de organisatie van de PvdA. Dat toezicht heeft betrekking op alles wat de partij aangaat en dat is het reilen en zeilen van afdelingen tot het partijbureau aan toe. Hun verantwoordelijkheid voor financiën en organisatie van de partij kunnen de leden van de Verenigingsraad goed dragen, want zij hebben daar ruime bevoegdheden voor. En dat omvat meer dan je denkt:
De Verenigingsraad
- Keurt het werkplan van het partijbestuur goed (of af);
- Stelt de begroting vast;
- Keurt de jaarrekening goed.
Dit betekent dat het toezicht op financiën en organisatie niet achteraf is.
Dus niet: “Oeps dat had beter gekund”, maar vooraf: “ Dit is goed bedacht en moet zo verder”.
En ook: “Dit is niet goed en moet anders, dus kom maar met iets beters”.
De Verenigingsraad is dus geen papieren tijger, want hij kan bijten.
Wat niet, maar vooral wel kan
De Verenigingsraad kan veel, maar niet alles. Het is niet de bedoeling dat hij zich over andere kwesties dan financiën en organisatie uitspreekt. Denk aan de inhoud van politieke actualiteiten, verkiezingsprogramma’s, kandidaatstellingen of het inhoudelijk verloop van de interne besluitvorming van de PvdA, etc. Het is dus wel de bedoeling dat hij zich richt op het reilen en zeilen van de PvdA en dat is nogal wat, vooral wanneer je bedenkt dat de Verenigingsraad eigenstandig in staat is om het Congres bijeen te roepen en om uitspraken te vragen. Eigenstandig wil zeggen: De Verenigingsraad kan zonder tussenkomst van het landelijk bestuur, Presidium en commissies, de leden om een uitspraak vragen.
En iedereen weet: Wie het meerdere kan, kan het mindere ook. Een tijger met tanden.
Wie benoemt de de leden van de Verenigingsraad?
Nu volgt een technisch klinkend verhaal. Zie het maar als de wortels van de grote boom waarvan we in de verte de kruin zien maar de takken en de stam niet.
De leden van de Verenigingsraad zijn lid van een afdelings- of gewestelijk bestuur. Deze besturen benoemen hen. Eén benoeming omvat een lid en een plaatsvervanger.
Alle gewesten benoemen een lid, maar voor de afdelingen ligt dat anders. Pas wanneer een afdeling meer dan 0.8% van de de leden in zich verenigt, kan de afdeling een lid benoemen. Simpel gezegd: wanneer de PvdA 40.000 leden telt, dan ligt de grens bij 320 leden. Echter, daarmee zouden de kleinere afdelingen het nakijken hebben. Maar ook zij kunnen een lid in de verenigingsraad benoemen wanneer zij zich bundelen tot een samenwerkingsverband dat tenminste 0,8% van de leden omvat.
Het aantal leden van de Verenigingsraad ligt door deze kiesdrempel niet vast.
Een lid werkt zelfstandig maar informeert wel
Na zijn of haar benoeming hoeft een lid statutair geen rekenschap af te leggen, want de zittingsduur omvat twee jaar en een lid kan zijn oordeel zelfstandig vormen. Er is geen formele verplichting tot last en ruggespraak. Het is wel de bedoeling dat leden hun mede bestuursleden in het bestuur van afdeling of gewest achteraf verantwoording afleggen voor hun stemgedrag.
In het verlengde daarvan ligt een informatieplicht aan de afdeling en de gewestelijke vergadering. Dat is nog niet zo eenvoudig, want de vergadering van de Verenigingsraad is besloten. Dat mag in deze tijd opmerkelijk zijn, maar oordeelsvorming over de financiën en organisatie van de PvdA in de competitieve omgeving kan maar beter binnenskamers blijven. Bovendien zijn er subcommissies voor de financiën, de ict en de ledendemocratie. Deze zullen er ook een eigen traject van oordeelsvorming op na houden.
Hoe functioneert de Verenigingsraad
Over het reële functioneren van de Verenigingsraad in de volgende Nieuwsbrief meer.
De schrijvers van de Statuten van de PvdA hebben twee waarborgen ingebouwd om de Verenigingsraad goed te laten functioneren.
De eerste is dat het Presidium van de PvdA de plicht heeft om de vergaderingen (in de praktijk al gauw veertig personen) te faciliteren met een (technisch) voorzitter en ervoor zorgt teksten aan te dragen voor de afwikkeling van de besluiten.
De tweede is dat het Partijbestuur spreekrecht heeft, niet alleen de toevallig bij de vergadering van de verenigingsraad aanwezige vertegenwoordiger, maar ieder lid van het Partijbestuur heeft dat recht. De mogelijkheid om zaken goed te bespreken is dus volledig aanwezig.
Wie zijn dat, de leden van de Verenigingsraad?
Hoe zien de leden hun taak en hoe gaan zij daarmee om?
Dat weten wij niet goed, maar wij zullen op onze ontdekkingstocht hen opzoeken en hen daar naar vragen. Door middel van interviews dus!
Wanneer wij, voor een volgend artikel in de Nieuwsbrief, met betrokken bestuurders en ook benoemde leden gesproken hebben, zal blijken hoe het het speelveld dat hier ligt, wordt gebruik. Wordt vervolgd!
Geert Eggink