In de afdeling Zaanstad merkte het bestuur bij de voorbereidingen van laatste verkiezingen dat de leden niet meer warm liepen voor de gebruikelijke activiteiten zoals canvassen. Er bleken nog maar weinig partijgenoten bereid met een rood hesje en rode rozen de deuren langs te gaan om bewoners op te roepen te gaan stemmen. Men had gemerkt dat de burgers er ook niet meer zo welwillend tegenover stonden.
Leden-/kiezerspanel PvdA Zaanstad: een voorbeeld
De buurtenquête
Het begon in feite in het voorjaar van 2016, toen wij tijdens een bijeenkomst met een aantal betrokken leden moesten vaststellen dat in het kader van de permanente campagne het gebruikelijke instrument van canvassen niet meer van deze tijd was. Althans, niet bij ons in de Zaanstreek. Er zijn nog maar weinig PvdA’ers bereid om met rood hesje en een roos in de hand bij mensen aan te bellen voor beantwoording van wat algemene en gerichte vragen. Terwijl de burger ook niet meer zo welwillend staat tegenover deze vorm van ‘belletje trek’ en dan nog wel meestal onder etenstijd.
Zoekend naar een vorm waarbij de PvdA toch bij de burger in beeld komt, kwamen wij op het model van de Buurtenquête: het handmatig verspreiden van ca. 400 enveloppen met gerichte vragen (in en na overleg met fractie Zaanstad geformuleerd) over een actueel onderwerp, met de toevoeging dat het ingevulde formulier na een week zou worden opgehaald én dat een schriftelijke terugkoppeling zou worden uitgevoerd. Drie contactmomenten dus. Daarnaast de optie om de antwoorden digitaal aan te leveren, terwijl het resultaat van de enquête op de website van PvdA Zaanstreek zou worden geplaatst.
Bewerkelijk? Ja zeker, maar ook zeer bevredigend. De eerste enquête leverde een respons op van ruim 25%, de opbrengst van de tweede buurtenquête lag op 22% van de uitgezette formulieren. De wat algemenere vraagstelling van deze (voorlopig) laatste handmatige buurtenquête was primair bedoeld om een wat scherper beeld te krijgen van het oordeel van de bewoners over hun woonomgeving in vier ver uit elkaar liggende wijken in Zaanstad. De uitkomsten leverden een paar onverwachte aandachtspunten op voor fractie en programmacommissie. Het maakte ons intussen wel razend nieuwsgierig naar het resultaat van zo’n enquête, wanneer deze in alle voormalige kernen van Zaanstad en nog verder gedifferentieerd in wijken zou worden gehouden.
De als experiment gestarte ‘buurtenquête in plaats van canvassen’ houdt PvdA Zaanstad er in. Uiterst effectief, goede respons, milde tot bemoedigende reacties van de burger. Voorwaarden zijn wel, dat de bewoners serieus worden genomen en dat vereist een zorgvuldig nakomen van gedane toezeggingen voor wat betreft verwerking en terugkoppeling van de enquête. Terwijl ook voortdurend duidelijk moet worden gesteld dat voor de fractie de enquête slecht één van bronnen is voor het ontwikkelen van visie en standpunt over één of meer aangedragen vraagstukken.
Het ledenpanel
Kort na afronding van onze tweede buurtenquête organiseerde het Gewest Noord-Holland een workshop LEDENDEMOCRATIE. Dit in het kader van het grotere project Ledendemocratie van de partij, dat zijn wortels heeft in het rapport Tussen Leden en Leiders. Twee bij de buurtenquête betrokken partijgenoten namen deel aan deze workshop, vanwege genoemde achtergrond met extra belangstelling voor het instrument ledenpanel. Hier lag immers een interessante link met het geslaagde experiment in Zaanstad.
Gaandeweg de workshop groeide het enthousiasme over het project en de mogelijkheden om Ledendemocratie ook (en misschien wel vooral) op afdelingsniveau in de praktijk te brengen. Toen bij afronding van de leerzame ochtend bekend werd gemaakt dat het Gewest NH de afdelingen het aanbod deed om in het kader van de gemeenteraadsverkiezingen voor rekening van het Gewest NH gebruik te maken van het instrument ledenpanel, staken de Zaanse deelnemers bij wijze van spreken als eersten hun vinger op.
Na overleg met de organisatie bleek het mogelijk om onze zojuist afgeronde buurtenquête om te zetten naar een leden-/kiezerspanel voor geheel Zaanstad. De eerder gebruikte vragenlijst werd wat aangepast en uitgebreid. De entreevraag was die in welke wijk men woont, door middel van een keuzemenu aan te geven. Voorts werd naast de gebruikelijke informatie over man/vrouw en leeftijd de vraag gesteld of men wel of niet lid is van de PvdA. Voor ons was het spannend of al deze detaillering wel mogelijk was met het gereedschap van het ledenpanel. En zo ja, of de antwoorden op de enquêtevragen, inclusief drie zogeheten open vragen, op wijkniveau konden worden gesplitst én naar leden en niet-leden. Dat bleek inderdaad zonder meer mogelijk!
De link naar het kiezerspanel werd per e-mail aan 258 PvdA leden in Zaanstad toegestuurd met de vraag niet alleen aan het panel deel te nemen, maar de link ook door te sturen naar bekenden in Zaanstad. Op de website van PvdA afdeling Zaanstreek een item over het kiezerspanel, met link naar de tool. Na lancering stond het panel een maand open, sluiting op 27 augustus. Halverwege deze periode is bij de leden nog een herinnering uitgezet, terwijl ook langs andere wegen het kiezerspanel nog eens onder de aandacht is gebracht. Resultaat bij afsluiting: ondanks de vakantietijd bleken 252 mensen de moeite (invultijd ca. 10 minuten) te hebben genomen de vragen te beantwoorden. Verrassend: 24% lid van de partij en 76% niet-lid.
Inhoudelijk
Inmiddels zijn de gegevens d.m.v. een matrixmodel in beeld gebracht met onderscheid naar leden en niet-leden en uiteraard op wijkniveau. Inhoudelijk zijn er niet zo veel verschillen tussen leden en niet-leden qua rangorde in de rapportcijfers. Opvallend is wel dat PvdA’ers de zorg voor ouderen en de sociale veiligheid, criminaliteit veel positiever beoordelen dan niet-leden.
Wat betreft de financiële middelen hebben voor PvdA leden (jeugd)zorg, armoedebeleid en huisvesting de meeste prioriteit. Bij niet-leden ligt dat duidelijk anders. Zij geven prioriteit aan toezicht en handhaving op straat, verkeer en vervoer en onderhoud van de openbare ruimte.
Evenals bij onze buurtenquêtes geldt ook hier, dat het panel slechts een middel is en geen doel op zich, hoe interessant ook de verkregen informatie. De uitkomsten moeten dienen als basis voor een debat met leden, tussen leden en met de fractie. Langs die route komen wij straks in Zaanstad tot een standpunt over onderwerpen en vraagstukken.
Oordeel
Onze buurtenquêtes zijn van een andere orde en dienen ook een ander doel dan het ledenpanel in het kader van Ledendemocratie. Voor deze keer is het ledenpanel ingezet als kiezerspanel, iets wat misschien op termijn nog eens kan worden herhaald. Of mogelijk op lange termijn gebruikelijk zal zijn als de partij zich minder exclusief op leden richt en meer op kiezers.
Voorlopig is het ledenpanel een wel zeer nuttig, handig en aangenaam middel om de leden van de partij op niveau afdeling, regio en gewest bij het politieke bedrijf te betrekken.. Ongeacht of het onderwerp op dat niveau blijft, of dat het verder doorwerkt naar een landelijk niveau van vereniging en politieke koers van de partij.
Het ledenpanel heeft zich, hoewel in de mengvorm met niet-leden, voor ons afdoende bewezen. Het is een instrument dat past bij deze tijd. Met overtuiging aanbevolen voor afdelingen en gewesten, voor een enkele kwestie of verkiezingsprogramma, maar altijd als middel om het inhoudelijke debat op te starten.
Tot slot
‘Schrijven is schrappen’ wordt vaak gezegd en dat geldt ook voor de opzet van een ledenpanel. Want zoals deze bijdrage voor de Nieuwsbrief weer aanmerkelijk langer is geworden dan gevraagd, zo hebben wij ons bij de inrichting van leden-/kiezerspanel ook niet kunnen beheersen m.b.t. het aantal vragen, de variabelen en de open vragen. En dat hebben wij geweten, want gelukkig als wij zijn met de enorme hoeveelheid informatie, staan wij nu voor de opgave om de berg aan informatie om te zetten in voor leden en andere burgers toegankelijke samenvatting en conclusies. Dus ook bij het opzetten van een ledenpanel: vergeet niet te schrappen, toon beheersing in dat wat je wilt weten!
Cees Schipper