Het is tijd voor verbinding, een open dialoog
Het eerste congres in 2021 van de Partij van de Arbeid gaat de geschiedenis in als een van die PvdA-congressen waar veel rond te doen was. Vooral de ‘aanloop naar’ gaf veel spanningen.
Meest prominent was het zich op het laatste moment terugtrekken van Lodewijk Asscher als voorgenomen lijsttrekker. De reden hiervoor gaat terug tot de deelname van de PvdA aan het kabinet Rutte II. De PvdA en sommige van de toenmalige PvdA-kabinets- en fractieleden kregen en krijgen over de wijze van deelname al vele jaren kritiek.
Nalatenschap van Lodewijk is dat afstand is genomen van de deelname aan Rutte II
Onderdrukken van tegenstellingen heeft nooit het juiste effect gehad
Al vrij snel na de voornoemde kabinetsdeelname werd er door Lodewijk al afstand genomen van een aantal omstreden zaken uit de periode Rutte II. Helaas bereikte dat onvoldoende de PvdA-leden en het publiek. Hoe vaak hoorden wij, jaar na jaar, niet dat Lodewijk daarvan afstand moest nemen? Misschien onterecht, maar van een andere kant bekeken is het wel begrijpelijk dat dit beeld is blijven bestaan.
Bij de recente onderzoeken, ondervragingen en publicaties over de kinderopvangtoeslagenaffaire kwam hetgeen er tijdens Rutte II in negatieve zin gebeurd was, weer prominent in de media. Ook Lodewijk en de PvdA werden op hun rol in de toeslagenaffaire aangesproken. Hierdoor voelden veel PvdA-leden zich direct aangesproken. Een sterke gemeenschappelijkheid bij PvdA-leden is immers de hoge gevoeligheid voor onrecht. Niet vreemd dat de toeslagenaffaire dan ook diep ingreep binnen de PvdA. Een direct gevolg was dat de kandidatuur van Lodewijk voor het lijsttrekkerschap voor een groot aantal PvdA-leden omstreden werd.
De kiem
De kiem voor deze verdrietige gang van zaken werd echter al veel eerder gelegd. Onder meer door jarenlange (neo-)liberale invloeden binnen de PvdA en het wel zeer ongelukkig tot stand gekomen regeerakkoord van Rutte II, iets waar o.a. Adri Duivesteijn (https://www.adriduivesteijn.nl/) al meermalen uitgebreid over geschreven heeft. Een tijdiger, professionelere voorbereiding van eventuele kabinetsonderhandelingen kan dat in de toekomst voorkomen. Wat hierbij zeker zal helpen is dat ons nieuwe verkiezingsprogramma een hele klasse beter is geworden.
Binnen de PvdA waren de deelname aan en de gebeurtenissen in Rutte II onvoldoende verwerkt. Discussie en verwerking hierover werd mede bemoeilijkt door de beperkte onderlinge communicatiemogelijkheden van de leden. Zowel de fysieke als ‘online’ discussiemogelijkheden zijn de afgelopen jaren voor de PvdA-leden sterk verminderd. Fysiek door de omslag naar ‘entertainment’, fragmentatie en een voordrachtenstroom op partijbijeenkomsten tot ‘online’ door het afsluiten, niet realiseren of verwaarlozen van de ICT-middelen.
Niet vreemd dat de onderlinge discussie zich al jaren naar de publieke media verplaatst en dat, door de aard en deze wijze van communicatie, de onderlinge dialoog verder gecompliceerd wordt. Zeker, verontruste leden werden voor een dialoog uitgenodigd, maar werden, zoals vaker gebeurd, teleurgesteld met bijvoorbeeld een paneldiscussie door derden, het mogen stellen van vragen, of een toespraak. Inderdaad, het grote verschil tussen meekijken of meedoen! We weten het. Het is moeilijk. Een meer open dialoog maakt bestuurders vaak angstig, maar is wel essentieel.
Verwerken
Het is vaker gesteld: Een onvoldoende verwerking van politieke gebeurtenissen is ergens vergelijkbaar met het niet verwerken van trauma’s. Verwerking is nooit makkelijk binnen een politieke omgeving, waar fouten, onzekerheden en ellende zelden een populair onderwerp zijn. Helaas zijn tegenslagen en conflicten onvermijdelijk met (een altijd zoekende veranderbeweging als) de sociaaldemocratie verbonden.
Bovendien is de PvdA is een brede partij waar de leden zeer verschillend tegen zaken aan kunnen kijken. Zonder onrecht te doen aan de vele goede initiatieven, is de hiervoor al aangegeven noodzaak tot gedurige kennisuitwisseling en afstemming nog steeds niet goed mogelijk. Wat hierbij belangrijk is voor bestuurders, is om te beseffen dat de behoefte aan een dialoog over een specifiek onderwerp zich moeilijk tijdig in een centrale regie laat vatten.
Kandidaatstellingen
Een secundair probleem hierbij is het ongelukkig verlopen van kandidaatstellingen. Zaken als een slechte communicatie, het wegwerken van kandidaten via de achterkamertjes, het aanwijzen van kandidaten i.p.v. het zich kandidaat kunnen stellen e.d., wreken zich. Een nieuw fenomeen, want de strijd tussen Diederik Samsom, Martijn van Dam, Nebahat Albayrak , Ronald Plasterk en Lutz Jacobi om het lijsttrekkerschap werd exemplarisch van hoe het wel goed kan gaan en maakte destijds van Diederik de onomstreden en zeer publiek bekende politiek leider.
Ook de verkiezing van Lilianne Ploumen draagt helaas de arbitraire beslissing om geen ledenraadpleging te houden met zich mee. Door het onvoorziene aftreden van Lodewijk was er geen tijd voor gemaakt, iedereen heeft hierin wel een punt, maar de geschiedenis leert dat dit een risico met zich meebrengt. Gelukkig zet Lilianne de herkenbare lijn van Lodewijk door en dat verbindt.
Het gebeuren rond de lijsttrekker heeft daarnaast vele emoties en onderdrukte tegenstellingen aan de oppervlakte gebracht. Er zullen zeker stemmen opgaan om dit verder te onderdrukken, maar ik denk dat het nu verstandiger is om te helen door te verbinden.
Dat verbinden kan alleen door een open dialoog, die essentieel is binnen een sociaaldemocratische vereniging. Onze sociaaldemocratie is immers altijd zoekende naar hoe wij, hoe moeilijk ook, samen onze samenleving rechtvaardiger vorm kunnen geven. Dit gaat gepaard met heel veel vallen en opstaan. Hierbij zijn democratie en ledendemocratie nooit gegarandeerd of gemakkelijk, maar vormen samen, met een open dialoog, wel de verbinding tussen de leden van onze vereniging van mensen.
Tot slot
Gelukkig heeft Lodewijk ons een belangrijke erfenis kunnen nalaten. Richting, toegankelijkheid, een aanzet tot nadenken en een gezicht. Een marketier zou zeggen dat hij de PvdA weer een smoel heeft gegeven. Voor wat voor een toekomstige samenleving staan wij? Dat is duidelijkheid over onze politieke inzet. Hierdoor is waarde en vertrouwen herwonnen. Onbetaalbaar! Vooral voor de mensen voor wie wij het doen.
Dick Kalkman