Ledendemocratie, de volgende fase

In 2017 organiseerde de PvdA in Zaanstad een ledenpanel, ook uitgezet onder bekende PvdA-sympathisanten ter plaatse, met een zeer verrassende uitkomst. De opbrengst vormde dan ook een welkome input bij de verdere uitwerking van het Verkiezingsprogramma 2018-2022. Nadat het programma door de afdelingsvergadering was vastgesteld, diende het vervolg zich aan: hoe destilleren wij uit dit bijna alles omvattend raamwerk voor het tijdvak 2018-2022 de voorkeuren, de prioriteiten en de gaandeweg opdoemende onvermijdelijke keuzes? En vooral, hoe betrekken wij onze leden en kiezers tijdig bij dit proces van afwegen en overwegen?

De volgende stap
Ledendemocratie begint bij de individuele leden die, verenigd in een ledenvergadering, het recht hebben op het laatste en beslissende woord. Het is een plicht van het betreffend bestuur om de leden te faciliteren dat ledenrecht ook daadwerkelijk te kunnen uitoefenen. Echter, in de loop der jaren is ledendemocratie veelal verworden tot een bij acclamatie akkoord gaan met voorstellen van het afdelingsbestuur, met het in bijna stilzwijgen aanhoren van verantwoording door de fractie over het gevoerde beleid en het zonder veel kritische vragen accepteren van een door de onderhandelaars bereikt coalitieakkoord, ter plaatse in grote lijnen geschetst.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat leden zich niet meer betrokken voelen, zij wórden immers ook niet meer gehoord. Dit heeft onvermijdelijk een uitstraling op onze kiezer, weliswaar geen partijlid, maar het is wel een kiezer die de partij op lokaal niveau goed volgt. Het is misschien goed om in dit verband op te merken dat bij Gemeenteraadsverkiezingen 2014 ieder PvdA-lid in Zaanstad nog ruim 140 PvdA-kiezers vertegenwoordigde.

Zoals eerder gezegd, bij de PvdA begint Ledendemocratie bij het individuele partijlid en dus ligt haar basis op afdelingsniveau. Hoogste tijd om die basis weer op orde te brengen, te beginnen met het activeren van de uitoefening van dit fundamentele ledenrecht. In dat besef heeft het afdelingsbestuur gegrepen naar het eerder succesvol toegepaste instrument ledenpanel, nu met het vastgestelde verkiezingsprogramma als vertrekpunt.

De keuzes na het kiezen
Politiek is keuzes maken, of je nu raadslid bent, al of niet in de oppositierol, onderhandelaar over een collegeprogramma, of een partijlid dat een collegeprogramma beoordeelt. Uitgangspunt blijft, dat het maken van keuzes bij het noodzakelijkerwijs sluiten van compromissen, moet zijn gebaseerd op sociaaldemocratische waarden. Dat is vooraf, bij mogelijk toetreden tot een college en achteraf, bij het afleggen van verantwoording door de fractie, wel te verdedigen. Het zou echter goed zijn om dit  te kunnen objectiveren, zodat onze vertegenwoordigers in de raad weten wat voor leden het zwaarst weegt en de leden de voorstellen en verantwoording ook daadwerkelijk kunnen toetsen en daar een oordeel over kunnen uitspreken.

In nauw overleg met de fractie is een vragenlijst ontwikkeld, waarin de ‘grote onderwerpen’ in het verkiezingsprogramma zijn verwerkt, in een vorm, die de respondent, bij het doorlopen van de vragen, dwingt keuzes te maken. De vragen worden steeds verder toegespitst en de respondent moet uiteindelijk een rangorde aangeven in vijf hoofdonderwerpen. De laatste vraag heeft betrekking op de samenwerking met partijen in de gemeenteraad. In Zaanstad dingen 16 partijen naar 39 zetels; een onmogelijk samenwerkingsmodel ligt in het verschiet. Toch zullen hier ook keuzes gemaakt moeten worden, dan wel grenzen moeten worden getrokken. De vijftien andere partijen kunnen een waardering krijgen van 1e voorkeur, 2e acceptabel, 3e liever niet en 4e niet acceptabel.

Een ledenpanel is geen doel op zich, het is niet meer dan een middel om de leden te betrekken bij het uitzetten van de koers voor de komende periode, daarover met elkaar in debat te gaan en daar in een vergadering een besluit over te nemen. Dat moment doet zich voor op zaterdag 31 maart 2018, als de uitslag van het ledenpanel op de afdelingsvergadering  in Zaanstad wordt bekendgemaakt. De leden bepalen de koers is de slogan van de PvdA. In Zaanstad wordt dat ook daadwerkelijk in de praktijk gebracht.

Cees Schipper