Laten we de dialoog en de eenvoud op het congres van 7 maart weer herstellen!
Er is veel te doen over de toekomst van de ledendemocratie binnen de Partij van de Arbeid. Voor het PvdA congres van 7 maart 2020 liggen er voorstellen om de Statuten en Reglementen te wijzigen. Deze voorstellen lijken drempels op te werpen voor de vertegenwoordiging van minderheden in het Partijbestuur, alsmede voor een open en transparante kandidaatstelling voor het Partijbestuur. In het bijzonder liggen er voorstellen om de Politieke Ledenraad verder af te bouwen. Dat is vreemd want dit gaat lijnrecht in tegen de gemaakte afspraken. In dit artikel ga ik daarom in op de achtergrond en waarde van de Politieke Ledenraad.
Ontstaan en doel van de Politieke Ledenraad
We kunnen 7 maart besluiten dat de effectief functionerende Ledenraad weer terug moet komen!
Waar komt de Politieke Ledenraad van de Partij van de Arbeid vandaan? De Politieke Ledenraad is de opvolger van het Politiek Forum en wat langer terug van de Partijraad. Deze vonden hun ontstaan in het besef dat het niet goed ging met de Partij van de Arbeid. Citerend uit de betreffende rapporten: ‘dat de leden van de PvdA een tekort aan democratie ervaren in de oriënterende en meningsvormende fase, die voorafgaat aan de besluitvorming’; en: ‘Kamerleden en Europarlementariërs leggen verantwoording af in het Forum, dat een moderne variant wordt van de oude Partijraad’.
De essentie was dat de leden van de PvdA weer invloed kregen op de koers van de partij en de Tweede-Kamerfractie. Betrokkenheid door een goede en frequente dialoog stond hierbij centraal. De Politieke Ledenraad en haar voorganger, het Politiek Forum, waren en zijn essentieel voor een goed functionerende sociaaldemocratische vereniging. Door de aard en positie van sociaaldemocratische partijen is er immers altijd intern een richtingenstrijd. Enkele oorzaken daarvan zijn het gebrek aan een gemeenschappelijke toekomstvisie en het nemen van niet gedragen keuzes. Dit laatste vooral tijdens deelname aan een regering.
Ook, en misschien nog belangrijker, het gebrek aan echte communicatie en dialoog tussen leden, volksvertegenwoordigers en partijbestuurders. De Politieke Ledenraad en haar voorgangers hebben door hun frequentie en vooral door een open dialoog, veel ellende en leed kunnen voorkomen. Dit niet in de laatste plaats voor onze volksvertegenwoordigers die ook onzeker en zoekende zijn en alle steun kunnen gebruiken.
Functioneren
Heeft de Politieke Ledenraad goed gefunctioneerd? Jazeker! Niet altijd, en nu ook niet, maar bekeken vanuit een organisatieblik ging het ooit bewonderenswaardig goed. Met kleine investeringen werd er heel veel bereikt. Hieronder ter illustratie enkele voorbeelden over hoe goed het in de praktijk ging:
Het Politiek Forum was eerlijk gezegd een wat gekunstelde organisatie met wat arbitrair aangewezen vertegenwoordigers. Vrij snel echter werd het een wat opener organisatie waar je als actief lid gewoon kon binnen lopen. Stelt u zich een kaal zaaltje in de Jaarbeurs voor waar zo’n veertig betrokken leden en volksvertegenwoordigers bijeen kwamen! Leden en volksvertegenwoordigers die regelmatig, van zeg 10:00 tot 13:00 uur, met elkaar over de actuele politiek van gedachten wisselden. Een vrije en open agenda, die inhoudelijk gezien van uitleggen tot strategie ging. Goede ideeën uitwisselen, zonder veel regie naar elkaar luisteren, elkaar corrigeren en helpen. Soms afgemat, maar tevreden en zeker met genoeg wederzijdse contacten ging men huiswaarts. Later werd dit de Politieke Ledenraad. Na enige aanloopproblemen heeft deze goed en zelfs nog beter dan het Politiek Forum gefunctioneerd.
De Politieke Ledenraad goed gefunctioneerd? Hoe ging dat dan? Het beste ging het toen de Politieke Ledenraad frequent – en tegen zeer lage kosten – in sobere scholen werd gehouden. Je kwam als betrokken lid bij een school binnen. Er was een kopje koffie of thee, alsmede een schema welke volksvertegenwoordiger, wanneer, in welk klaslokaal zat. Je ging naar een klaslokaal en afhankelijk van de belangstelling ging een groepje van 5 á 30 leden met de respectievelijke volksvertegenwoordiger én met elkaar in dialoog over onderwerpen binnen de specifieke portefeuille van de volksvertegenwoordiger.
Gericht geïnteresseerde leden spraken elkaar per portefeuille. Parallel werden alle portefeuilles, van Arbeid tot Zorg, besproken. De basis voor een open agenda werd gelegd door de opdeling in portefeuilles en kleine groepen. Soms ging het al snel over een actuele of structurele kwestie, soms vertelde een Kamerlid/Europarlementariër op verzoek eerst wat er politiek speelde.
Dit alles ging door onderwerpgericht en parallel vergaderen zeer efficiënt. Er was weinig overhead. Geen oeverloze plenaire sessies. Er was geen of een minimale regie. Na ± een uur ging de schoolbel en kon er van lokaal gewisseld worden. Enkele mensen van het Presidium en wat mensen van het partijbureau waren er wel, maar al die parallelle bijeenkomsten organiseerden zich in hoge mate zelf. Ze waren ook, en dit is essentieel, zeer laagdrempelig. Het beste van sociaaldemocraten kwam boven doordat sommigen, heel inclusief, medeleden gingen helpen om hun inbreng te kunnen geven. In een klein gezelschap kan dat. Goed was dat er later ook contactmogelijkheden met partijbestuurders doorheen werden geweven. Er kwamen vele goede onderlinge contacten uit voort, die onze vereniging, organisatorisch gezien, duidelijk versterkten.
Dat klinkt misschien onvoorstelbaar ideaal, maar zo werkte het wel. Het kwam echter vooral door de wel zeer gelukkige formule waarvoor gekozen was. Een formule met vele kleine parallelle groepen, een open agenda, over alle onderwerpen, maar naar portefeuille/volksvertegenwoordiger gegroepeerd per klaslokaal. En, cruciaal, alle volksvertegenwoordigers van de drie fracties waren verplicht aanwezig en werden daarop beoordeeld!
Hoe ging het mis?
Hoe ging het daarna mis met de Politieke Ledenraad?
Een arbitrair, maar illustratief rijtje van de ups en downs van de Politieke Ledenraad:
1. De agenda: Steeds meer partijfunctionarissen gaven de voorkeur aan (uren lange) “plenaire” speeches, getuigenissen, interviews, muziek optredens, enz.;
2. Er werd voor steeds luxere locaties met grote zalen gekozen;
3. Er werden opeens “workshops” over “aangewezen onderwerpen” gehouden voor de leden;
4. Als lid hoorde je daarna weinig of niets meer van eventuele resultaten;
5. De ruimte voor een open en laagdrempelige dialoog tussen leden onderling, alsmede leden en volksvertegenwoordigers, werd steeds verder ingeperkt;
6. Veel volksvertegenwoordigers kwamen minder, korter of geheel niet meer opdagen;
7. Talloze actieve leden haakten af.
De essentie is hierbij de agenda: van vele parallelle, open bijeenkomsten naar plenair “zenden”.
Dat was hoe het mis ging met de Politieke Ledenraad. Steeds meer pogingen tot regie en de angst voor een open dialoog sloopten de Politieke Ledenraad.
Zorgelijk is dat dit niet de eerste keer is in de geschiedenis van de PvdA. Toen de Partijraad werd afgeschaft werd gelijktijdig door het Congres besloten om andere vormen van ledendemocratie in te voeren. Ook toen zagen wij dat congresbesluiten half of niet werden uitgevoerd.
De reactie
Toen het mis ging met de invulling van de Politieke Ledenraad reageerden betrokken leden daarop door de dialoog naar de wandelgangen of “gekraakte” zaaltjes te verleggen. Imperfect, maar de dialoog ging gedeeltelijk, maar krakkemikkig door. Anekdotisch waren de wanhopige gebouwbeheerders die onverwacht in allerlei gekraakte ruimten leden zagen verschijnen die met elkaar gingen overleggen en discussiëren.
Dit functioneren stond in groot contrast met de eerdere situatie. Het werd echter nog erger toen het “plenaire” en “zenden i.p.v. luisteren” gedeelte steeds dominanter werd. Toen kwamen er als novum opeens de moties. Het Presidium werd daarmee overvallen. Dit omdat er daarvoor nooit moties waren. Die waren immers bij een Politieke Ledenraad ook niet nodig daar elk lid zeer “laagdrempelig” met elke volksvertegenwoordiger van elke fractie kon spreken. Het was dan ook een wanhoopsdaad van actieve leden die hun dialoog en contacten werden ontnomen. Vreemd genoeg werden die moties later geformaliseerd, terwijl de dialoog steeds verder verschrompelde.
Die dialoog is inmiddels v.w.b. de Politieke Ledenraad verworden tot een plenair verhaaltje van de fractiesecretaris van de Tweede Kamer fractie en een beperkte mogelijkheid om (zeer hoogdrempelig) in een grote zaal enkele vragen te stellen. Vragen, aan de enige nog aanwezige fractiesecretaris en niet aan de betreffende volksvertegenwoordiger van één van de 3 fracties. Dat functioneerde en functioneert voor geen meter. Om het kort te houden en af te ronden: Wij zijn de afgelopen jaren in een situatie beland waarbij er zelfs externe begeleiders of cabaretiers als leiding worden ingehuurd.
Toekomst ledendemocratie
Momenteel liggen er voorstellen voor het congres van 2020 om middels een statutenwijziging de restanten van de Politieke Ledenraad nog verder af te bouwen. Een voorstel in een reeks voorstellen die de openheid, ledendemocratie en transparantie binnen de vereniging verder lijken af te bouwen. Geen frequente Politieke Ledenraad met een open dialoog tussen leden en volksvertegenwoordigers meer, maar één keer per jaar een “gezellige ledenbijeenkomst”.
Dit is echter een organisatorische keuze. Niets staat PvdA-leden in de weg om deze voorstellen af te wijzen en die vroegere leuke, efficiënt en effectief functionerende Politieke Ledenraad stapje voor stapje weer te herstellen. Dat wordt een verandermanagement opgave, het zal sommige partijgenoten misschien niet uitkomen, maar het is wel essentieel voor een goed functionerende politieke ledenpartij. Betrokken leden die meer willen zijn dan een flappentapper of een applausmachine. Strijdbare leden die hun motivatie halen uit het samen bepalen en invullen van de politiek koers.
Dezer dagen doet Herman Tjeenk Willink een oproep om actief te waken voor de verdere uitholling van onze Nederlandse democratie en rechtsstaat. Democratie is dun, kwetsbaar en zeker niet om niet. Op het komende congres ligt aan de PvdA-leden een concrete keuze voor over de toekomst van de ledendemocratie. Aan u nu de keuze om u publiekelijk uit te spreken en te kiezen.
Dick Kalkman