Runciman wijst op mogelijkheid van technologische machtsgreep

In de recensies van ons Rode Nest bespreken we vaak boeken, die de ontwikkelingen binnen onze democratie analyseren.
Het boek van Runciman is weliswaar niet optimistisch, (wie is dat nog wel, uitgezonderd premier Rutte?!) maar heeft wel een aantal zeer frisse en verrassende invalshoeken. Onze westerse democratie zit in een “midlifecrisis”, zo stelt Runciman.

Gevaarlijke ontwikkelingen domineren huidige democratie
How Democracy Ends: David Runciman 2018

Het frisse in de benadering van Runciman, is dat hij zich niet concentreert op het leveren van commentaar op de huidige democratie (het kan en moet altijd beter). Hij gaat een paar forse stappen verder: Als onze huidige democratie onder haar “midlifecrisis” zou instorten, hoe groot zijn dan de gevaren, die dan, let wel, aan de orde zijn?

Hij schetst drie mogelijke varianten:

  • Krijgen we te maken met couppogingen? Niet een ouderwetse coup, waarin d.m.v. een leger etc. de macht wordt gegrepen, maar coups via economisch beleid, die aan de bevolking worden opgelegd.
  • Gaat er chaos ontstaan omdat er geen democratische besluitvorming plaatsvindt en checks & balances zijn weggevallen of ernstig verzwakt.
  • Of gaan we een technologische machtsgreep krijgen (enkele grote spelers, geen grip meer op de algoritmen, waardoor de burgers gemanipuleerd worden).

De ruimte ontbreekt hier om zijn verhaal uitgebreid te recenseren, maar het boek van Runciman is een aanrader voor degenen die zich hierin verder willen verdiepen.

Runciman gebruikt best grote woorden maar hij toont overtuigend aan dat deze gevaren geen loze gevaren zijn die ons bedreigen. Deze gevaren grijpen niet terug op het verleden, zijn geen misverstand en zeker niet vergelijkbaar met bijvoorbeeld de jaren dertig. Historische gelijkenissen zijn niet zo vruchtbaar, meent hij.

Echter, de zwakheden in onze democratie, de gegroeide polarisatie, de afwegingsrol van belangen als kerntaak van het politieke proces, die vervangen wordt door “framing”, propaganda voor het eigen gelijk, samenzweringstheorieën: het zijn allemaal gevaarlijke ontwikkelingen.

Runciman is ook realistisch en stelt dat we Trump wel zullen overleven ondanks zijn rampzalige misstappen, maar dat Trump tegelijk een symbool is van dieper gaande gevaren en vooral van sluipende processen.

Runciman schetst een aantal lessen, die we ons ter harte moeten nemen om  de “midlifecrisis” van onze westerse democratie te overwinnen:

  • besteedt niet teveel aandacht aan terugblikken, refereer niet aan hoe beter het vroeger was, want dat leidt tot verspilde energie;
  • er zit nog genoeg “leven” in onze huidige democratie, blijf dat goed invullen, dat is de moeite waard, ondanks alle onzekerheden en gevaren;
  • onze democratie heeft nog voldoende kracht, om problemen goed te ontwarren en van goede oplossingen te voorzien en gevaren te verminderen of mogelijk zelfs te elimineren;
  • trek de vergelijking van een menselijke “midlifecrisis” niet door naar een democratisch “midlifecrisis” en druk democratische oplossingen niet door ten koste van onherstelbare maatschappelijk schade;
  • laat het Westen zich vooral bezighouden met het herstel en versterken van de eigen democratieën, en gebruik de eigen aanpak niet om die te “exporteren” naar landen elders. Ons eigen voorbeeld, onze eigen aanpak moet overtuigen, we moeten onze eigen democratie versterken.

U zult nu als lezer van deze recensie wellicht denken: is dit nu alles, is dit niet allemaal veel te oppervlakkig, teveel wensdenken?

Neen, het gaat in de politiek niet alleen om zorgvuldige politieke processen, maar natuurlijk ook om machtsvragen en goed voorbeeldgedrag vanuit de politiek(e partijen).

Onze democratie blijft het minst slechte politieke systeem, het zal ook altijd fouten met zich meebrengen. Maar je kunt het beter niet vervangen door andere vormen, die naar het oordeel van Runciman per definitie altijd minder democratisch zijn en burgers minder vrijheid zullen geven.

PvdA moet vertrouwen terugwinnen met politiek debat

Ga aan de slag met het politieke debat en zoek oplossingen voor de sterk gegroeide vermogensverschillen wereldwijd. Vertel het verhaal hoe de klimaatcrisis kan worden aangepakt en zeg dan niet dat dat gratis kan. Ga werken aan een grotere weerbaarheid bij de burgers om hun politici scherp te blijven volgen en probeer “framing” en onjuiste informatie te doorbreken. Veel werk aan de winkel dus.

Maak dat de politiek weer over echte keuzevraagstukken gaat. Dus hoe de sterk gegroeide vermogenskloof (en niet zozeer inkomenskloof) verkleind kan worden, hoe we de lasten voor het klimaatbeleid eerlijk, naar draagkracht, kunnen delen. Dat vergt wel dat iedereen meedoet, minder gaat vliegen etc. Er is geen sprake van gratis bier, laat staan gratis glazen witte wijn, premier Rutte! Proost!!!

En laten we als PvdA weer een scherp politiek debat voeren met rechtse partijen: want, of je nu een lichtgeel of donkergeel hesje aantrekt: er moet gewerkt worden aan een betere, rechtvaardiger en ook sterk veranderde wereld. Wees er eerlijk over dat dit voor ons allemaal financiële gevolgen heeft, maar wel in de sociaaldemocratisch traditie: naar draagkracht. We moeten allemaal meedoen aan het herstellen van de waardigheid van mensen die de afgelopen jaren zijn achtergebleven. Teveel mensen voelen zich niet serieus ( genoeg) genomen. Het vertrouwen moet worden terug gewonnen!

En dit vertrouwen is nodig voor onze toekomst en onze jeugd. Zo overwin je een “midlifecrisis”!

Louis Genet

Laat een antwoord achter