De overwinning van de PvdA is een overwinning van Frans Timmermans, zeker. Hij is bekend, eloquent en vertelt verhalen die tegelijk verbinden en verbeelden. Maar nog meer dan de persoon, is het een overwinning van de ambitie. Waar de afgelopen campagnes van de PvdA, en in zekere zin ook het kabinetsbeleid van Rutte II, in het kader stonden van het lokale, kleine, particuliere, verbreedde deze campagne de blik. Het cliché van ‘Brussel’ dat een supranationale macht is die al het lokale wil uitdoven is nooit echt waar geweest. Sterker, de EU is gefundeerd op eenheid in diversiteit en heeft vaak opgetreden als beschermer van regionale eigenheid tegen nationale eenmakingsdrang. Bovendien zijn ook lokale vragen niet langer los te zien van wereldwijde trends, en alles wat daartussen ligt.
De campagne van Frans begreep dit en richtte zich op die cruciale onderwerpen waarvan iedereen begrijpt dat ze onze lokale of nationale macht ontstijgen. Klimaat, gelijkheid tussen man en vrouw, de rechtstaat en belastingontwijking. Deze theoretische verbinding gaf Frans zelf op enigszins (en wellicht noodzakelijk) sentimentele wijze een persoonlijker gezicht door zijn eigen afkomst bij te mengen in zijn optredens. Zijn grootvader die in de Limburgse mijnen werkten, zijn eigen voorkeuren voor lokale voetbalclubs (nu ja lokaal, Roda en Roma als ik me niet vergis) en persoonlijke gevechten als Eurocommissaris. Samen schetste de campagne hiermee een beeld van een wereld waarvan iedereen snapt hoe de dingen logisch met elkaar samenhangen en hoe een rationele brede volkspartij deze samenhang kan bewaken.
Een bijkomend voordeel van deze veelomvattende opvatting van politiek, is dat het het vertrouwen in die politiek kan terugbrengen. Als de boodschap is dat iedereen zijn problemen zelf het beste kan oplossen, of dat alles de schuld is van onbeheersbare externe factoren zoals ‘Brussel’, China, het klimaat of de vluchteling, waar hebben we dan nog politici voor nodig? De campagne liet zien dat politici wel degelijk relevant zijn als ze het lokale met het internationale, het persoonlijke met het technische, en het sociale met het rechtvaardigen kunnen verbinden. En als ze heldere keuzes voorleggen. Daarbij moet de rol van de huidige (een herkozen) PvdA Europarlementariërs niet worden onderschat. De afgelopen jaren hebben zij delen van deze agenda – Paul Tang op belastingontwijking, Agnes Jongerius op een sociale arbeidsmarkt en Kati Piri op mensenrechten en democratie – zowel op beleidsniveau als in hun communicatie, uitstekend vorm gegeven. Daarop borduurde de campagne voort en gaf het deze de nodige geloofwaardigheid.
De stemming onder de leden van de afdelingen en gasten van andere lokale afdelingen van sociaal-democratische partijen, was dan ook opperbest afgelopen donderdagavond op een speciaal ingelaste borrel. Goed, de aanwezige Italianen en Spanjaarden hopen dat ze het ook in hun eigen verkiezingen redelijk zouden doen en de arme Duitse, Franse en Britse zusterpartijen waren – wellicht niet toevallig – absent. Maar dat de Spitzenkandidat het in zijn eigen land, tegen verwachting en met een intelligente maar onverschrokken open boodschap over Europa, zo goed had gedaan, vervulde iedereen met hoop. Het laat zien dat sociaal-democraten niet langer achteruit hoeven lopen, zich niet hoeven te buigen naar populistische geluiden of verschuilen achter bezuinigingsretoriek. De klassieke, internationale missie van de sociaal-democratie is springlevend en razend populair, dat is de echte winst van deze verkiezingen.
Wouter de Iongh,
Brussel